Έρευνα Χάρβαρντ: Εκτεταμένο «Green washing» για τα ορυκτά καύσιμα στα social media

Νέα έρευνα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, με τίτλο “Three shades of green (washing)” – “Οι τρεις αποχρώσεις του πράσινου (ξεπλύματος)”, καταγράφει τη δραστηριότητα των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών, αεροπορικών εταιρειών και εταιρειών ορυκτών καυσίμων στα social media.

Σύμφωνα με την Greenpeace, η έρευνα, που ανατέθηκε στο Πανεπιστήμιο από το ολλανδικό γραφείο της Greenpeace, αποτελεί την πιο εμπεριστατωμένη καταγραφή του “πράσινου ξεπλύματος” που πραγματοποιούν οι εταιρείες αυτού του τύπου στο Twitter, το Instagram, το Facebook, το TikTok και το YouTube.

Χρησιμοποιώντας καθιερωμένες και αξιόπιστες μεθόδους των κοινωνικών επιστημών για να αναλύσει τόσο τις εικόνες όσο και το κείμενο στις αναρτήσεις των εταιρειών, το Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι:

(1) Ελάχιστες αναρτήσεις έκαναν ρητή αναφορά στην κλιματική αλλαγή, παρά το καλοκαίρι με θερμοκρασίες-ρεκόρ που βίωσε η Ευρώπη.

(2) Το 67% των αναρτήσεων των εταιρειών πετρελαίου, των αυτοκινητοβιομηχανιών και των αεροπορικών εταιρειών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδιναν το προφίλ μιας “πράσινης καινοτομίας” στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες, η οποία σύμφωνα με τους συγγραφείς της έρευνας αποτελεί “πράσινο ξέπλυμα” διαφορετικών επιπέδων και βαθμών.

(3) Μία στις πέντε αναρτήσεις των εταιρειών αυτών καπηλευόταν θεματικές όπως η μόδα, ο αθλητισμός ή οι κοινωνικοί σκοποί, για να αποσπάσουν την προσοχή των χρηστών από τις βασικές επιχειρηματικές δραστηριότητες και τις ευθύνες τους.

(4) Οι εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν με πολλούς τρόπους εικόνες της φύσης αλλά και γυναίκες, μη δυαδικά άτομα, ανθρώπους διαφόρων καταγωγών/φυλών, νέους, επιστήμονες, αθλητές και διάσημα πρόσωπα για να ενισχύσουν το “πράσινο ξέπλυμα”  και τον αποπροσανατολισμό του κοινού.

(5) Μόνο μία στις πέντε διαφημίσεις “πράσινων” αυτοκινήτων πουλούσε το προϊόν. Οι υπόλοιπες στόχευαν κυρίως στο να παρουσιάσουν την εταιρεία ως “πράσινη”. Οι εταιρείες αυτοκινήτων ήταν πολύ πιο ενεργές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις αεροπορικές εταιρείες και τις εταιρείες πετρελαίου, παράγοντας κατά μέσο όρο διπλάσιες αναρτήσεις σε σχέση με τις αεροπορικές εταιρείες και τετραπλάσιες σε σχέση με τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων.

Η έρευνα ανέλυσε 2.325 δημοσιεύσεις μεταξύ 1ης Ιουνίου και 31ης Ιουλίου 2022 από 375 λογαριασμούς σε πέντε πλατφόρμες. Οι λογαριασμοί ανήκαν στις 12 μεγαλύτερες εταιρείες αυτοκινήτων, τις 5 μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρείες και τις 5 μεγαλύτερες εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Η έρευνα διενεργήθηκε από τον ερευνητή του Χάρβαρντ Dr. Geoffrey Supran και ειδικούς στην Πληροφορική από το Ινστιτούτο Αλγοριθμικής Διαφάνειας (AlgorithmicTransparency Institute). Ο Geoffrey Supran ήταν ο επικεφαλής της έρευνας, και οι επιστημονικές του δημοσιεύσεις περιλαμβάνουν την πρώτη ανεξάρτητη ανάλυση της 40χρονης ιστορίας της ExxonMobil στο πεδίο της επικοινωνίας για την κλιματική αλλαγή. Η ανάλυση αυτή απέδειξε ότι η εταιρεία παραπλάνησε το κοινό σχετικά με την κλιματική επιστήμη και τα αποτελέσματά της.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι το νέο μέτωπο της κλιματικής εξαπάτησης και καθυστέρησης. Τα αποτελέσματα μας δείχνουν ότι, καθώς η Ευρώπη βίωνε το πιο ζεστό καλοκαίρι στην ιστορία της, ορισμένες από τις εταιρείες που έχουν τη μεγαλύτερη ευθύνη για την υπερθέρμανση του πλανήτη παρέμειναν σιωπηλές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με την κλιματική κρίση, επιλέγοντας αντ’ αυτού να χρησιμοποιήσουν εικόνες και κείμενο που να τις τοποθετεί στρατηγικά ως πράσινες, καινοτόμες, με φιλανθρωπικό χαρακτήρα», δήλωσε ο Geoffrey Supran, Ερευνητικός Συνεργάτης στο Τμήμα Ιστορίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας.

Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον το σημείο από όπου ξεκινά η κλιματική παραπληροφόρηση και εξαπάτηση, επιτρέποντας στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων να κάνουν αυτό που οι ερευνητές ονομάζουν “strategic brand positioning”, δηλαδή στρατηγική τοποθέτηση της μάρκας της εταιρείας. Αυτή η τακτική είναι μια εξέλιξη των πρακτικών που εφάρμοζε η καπνοβιομηχανία.

Χθες, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, António Guterres, απευθυνόμενος στους παγκόσμιους ηγέτες στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ζήτησε αυστηρότερο έλεγχο στη «μαζική μηχανή δημοσίων σχέσεων της βιομηχανίας των ορυκτών καυσίμων που επενδύει δισεκατομμύρια για να θωρακίσει τα συμφέροντά της» και τη συνέκρινε με τους λομπίστες της καπνοβιομηχανίας και τους δημαγωγούς που εμπόδισαν τη νομοθεσία για τα θανατηφόρα προϊόντα της για δεκαετίες. Πέρυσι, μαζί με άλλες 40 οργανώσεις η Greenpeace ξεκίνησε μια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών ζητώντας έναν νέο νόμο ο οποίος, όπως συνέβη και με την καπνοβιομηχανία, θα απαγορεύει τις διαφημίσεις και χορηγίες ορυκτών καυσίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

«Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματά μας είναι ότι οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες, αεροπορικές εταιρείες και εταιρείες ορυκτών καυσίμων οικειοποιούνται διακριτικά αλλά συστηματικά την ομορφιά της φύσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσής τους για να ‘πρασινίσουν’ τη δημόσια εικόνα τους. Ειδικά οι αυτοκινητοβιομηχανίες είναι πολύ πιο ενεργές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις υπόλοιπες. Αυτό σημαίνει ότι οι αυτοκινητοβιομηχανίες διαδραματίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση του κοινού αφηγήματος για το κλίμα, τα ορυκτά καύσιμα και την ενεργειακή μετάβαση. Αυτή η διάχυτη και ισχυρή τεχνική κρυβόταν μπροστά στα μάτια μας, όμως απαιτεί περισσότερο έλεγχο. Πρόκειται για μια συστηματική προσπάθεια ‘πράσινου ξεπλύματος’ που πρέπει να αντιμετωπιστεί με νομική απαγόρευση κάθε διαφήμισης και χορηγίας ορυκτών καυσίμων σε όλη την Ευρώπη, όπως συνέβη με την καπνοβιομηχανία», δήλωσε η Silvia Pastorelli, υπεύθυνη εκστρατείας για την ενέργεια και το κλίμα στο ευρωπαϊκό γραφείο της Greenpeace.

«Αυτή η έρευνα δείχνει επίσης ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα αφιερώνοντας περισσότερο διαδικτυακό χρόνο και χώρο σε αναρτήσεις για αθλήματα, κοινωνικά θέματα και μόδα παρά στις δραστηριότητες δισεκατομμυρίων που όμως βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα. Το γεγονός αυτό ενισχύει τις πωλήσεις προϊόντων που καταστρέφουν το κλίμα, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτεί διεθνείς συγκρούσεις και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο. Αν θέλουμε όντως να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση, πρέπει να απαγορευτούν οι διαφημίσεις ορυκτών καυσίμων», δήλωσε η Amina Adebisi Odofin, επικεφαλής υπεύθυνη εκστρατείας στην Greenpeace.