Νέα πραγματικότητα: Η Ευρώπη αντιμέτωπη πλέον με ισχυρά κύματα καύσωνα

Η Γαλλία έζησε φέτος τον πιο ζεστό Μάιο στην ιστορία της, ενώ τον προηγούμενο μήνα η χώρα επλήγη εκ νέου από ένα κύμα καύσωνα που επηρέασε επίσης την Ισπανία και την Ιταλία. Ανάλογες συνθήκες και στη Μεγάλη Βρετανία, όπου για μία εβδομάδα στα μέσα Ιουλίου η θερμοκρασία είχε σκαρφαλώσει στους 39-40 βαθμούς Κελσίου.

Ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες ταλαιπώρησαν την Πολωνία και άλλες περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης, με θηριώδεις πυρκαγιές να έχουν κατακάψει εκτάσεις στη Γαλλία, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία. Οι θερμοκρασίες έχουν αρχίσει να αυξάνονται ξανά στην Ευρώπη την περίοδο του καλοκαιριού και ολόκληρη η ήπειρος καλείται να αντιμετωπίσει μια εκτεταμένη ξηρασία, ενώ απομένει ένας ακόμη γεμάτος μήνας μέχρι να αρχίσουν σταδιακά να υποχωρούν οι θερμοκρασίες.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η επίμονα ακραία ζέστη που καταγράφεται συνδέεται με μία εξαιρετικά ανησυχητική τάση. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζουν ότι τα κύματα καύσωνα στην Ευρώπη αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση με ταχύτερο ρυθμό από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο μέρος του πλανήτη, περιλαμβανομένων των Δυτικών Ηνωμένων Πολιτειών. Σε άρθρο της στους New York Times, η Χένρι Φάουντεν, δημοσιογράφος των με ειδίκευση στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, σημειώνει ότι η Ευρώπη είναι «hot spot για καύσωνες» ως συνέπεια  της ευρύτερης ςυπερθέρμανης του πλανήτη και της αύξησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου.

Πέρα από αυτό, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με την κυκλοφορία της ατμόσφαιρας και των ωκεανών, που καθιστούν την Ευρώπη «καυτό σημείο» για καύσωνες. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στις αρχές του περασμένου μήνα στο Nature, η αύξηση των κυμάτων καύσωνα στην Ευρώπη τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες συνδέεται με αλλαγές στους αεροχειμμάρους (jet streams). Οι αεροχείμαρροι είναι μεγάλα ρεύματα αέρα της ανώτερης, κυρίως, ατμόσφαιρας που εκτείνονται σε μήκος πολλών χιλιάδων χιλιομέτρων γύρω από κάθε ημισφαίριο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι πολλά ευρωπαϊκά κύματα καύσωνα εκδηλώθηκαν όταν ο αεροχείμμαρος χωρίστηκε προσωρινά στα δύο, δημιουργώντας ένα πεδίο υψηλών πιέσεων με ασθενείς ανέμους μεταξύ των δύο μερών που ευνοεί τη συσσώρευση ακραίας θερμοκρασίας.

Επικεφαλής της μελέτης ήταν η δρ. Έφη Ρούση, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ερευνας Πότσνταμ της Γερμανίας για τις Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής, η οποία μιλώντας στους New York Times ανέφερε ότι το τρέχον κύμα καύσωνα φαίνεται να συνδέεται με έναν τέτοιο αεροχείμαρρο που υπήρχε στην Ευρώπη τις δύο τελευταίες εβδομάδες. «Αυτό ενδέχεται», σημείωσε, «να οδήγησε στη δημιουργία ενός αποκομμένου χαμηλού βαρομετρικού και μιας περιοχής με ασθενείς ανέμους πάνω από την Ευρώπη, που επέτρεψαν στη ζέστη να συντηρηθεί». Πρόσθεσε ακόμα ότι «μπορεί να υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους η Ευρώπη αντιμετωπίζει περισσότερα, και πιο επίμονα, κύματα καύσωνα, με ορισμένους να αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των επιστημόνων. Η φυσική μεταβλητότητα του κλίματος μπορεί να δυσκολέψει τον εντοπισμό συγκεκριμένων συντελεστών».

Σύμφωνα με τους ερευνητές, σημαντικό ρόλο ενδέχεται να διαδραματίζει και η κατάσταση που επικρατεί στην Αρκτική. Καθώς θερμαίνεται με ταχύτερο ρυθμό, η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ αυτής και του Ισημερινού μειώνεται, οδηγώντας σε μείωση των ανέμων το καλοκαίρι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. «Παρατηρούμε μια αύξηση της διάρκειας», ανέφερε ο δρ. Κορνχάμπερ που συμμετείχε στην έρευνα. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι αλλαγές σε ένα από τα κύρια ωκεάνια ρεύματα του κόσμου (στην αποκαλούμενη Μεσημβρινή Ανατροπή Κυκλοφορίας του Ατλαντικού, Atlantic Meridional Overturning Circulation – Amoc) μπορούν επίσης να επηρεάσουν το κλίμα της Ευρώπης. Πέρυσι, η δρ. Ρούση εκπόνησε μελέτη δείχνοντας, μέσω προσομοιώσεων, ότι η εξασθένηση του ρεύματος θα επέφερε αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία και αυτό θα καθιστούσε ξηρότερα τα καλοκαίρια στην Ευρώπη.

Επιπρόσθετα, όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, κάθε κύμα καύσωνα αυξάνει τις πιθανότητες εκδήλωσης και άλλων στην ίδια περιοχή, επειδή μια περίοδος ακραίων θερμοκρασιών ξεραίνει το έδαφος. Οταν υπάρχει λίγη υγρασία στο έδαφος, μέρος της ηλιακής ενέργειας εξατμίζει το νερό και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται ελαφρώς η θερμοκρασία. Οταν, όμως, ένα κύμα καύσωνα εξαφανίζει σχεδόν όλη την υγρασία του εδάφους, απομένει ελάχιστη ποσότητα για να εξατμιστεί, όταν εκδηλωθεί το επόμενο κύμα. Οπότε, περισσότερη ηλιακή ενέργεια ψήνει την επιφάνεια, συμβάλλοντας στην αύξηση της θερμοκρασίας, με τις γνωστές συνέπειες.