«Να μην ξανακούσω κανέναν να παραπονεθεί για τα ελάφια. Μπήκαμε στο σπίτι τους, το λεηλατήσαμε, το κάψαμε, και θα τα βγάλουμε και κατηγορούμενα για την ψυχική αναπηρία μας…» κάτοικος Ρόδου
Από την στήλη “Ιστορίες χωρίς φωνή” του Πέτρου Κατσάκου στην “Αυγή“.
Λύση στο πρόβλημα των τοπικών αρχόντων, των αγροτών αλλά και πολλών κατοίκων της Ρόδου έδωσαν τελικά οι καταστροφικές πυρκαγιές που σάρωσαν το νησί. Σχήμα οξύμωρο, που δεν απέχει όμως από την πραγματικότητα, αν σκεφτεί κανείς τον αριθμό των παραγόντων της Ρόδου που πριν από έναν χρόνο ζητούσαν τη δραστική μείωση του αριθμού των ελαφιών που ζουν στο νησί, μιας και, όπως μέχρι πρότινος υποστήριζαν, αποτελούν πρόβλημα για τους αγρότες και πηγή κινδύνου για τους οδηγούς. Ήταν άνοιξη του 2022 όταν το Δημοτικό Συμβούλιο της Ρόδου συζητούσε για ώρες προτάσεις και παρεμβάσεις ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός του ζώου που αποτελεί το ενοχλητικό… σύμβολο του νησιού.
Από την προστασία στο στόχαστρο
Δύο αγάλματα ελαφιών, ενός αρσενικού και ενός θηλυκού, τοποθετημένα πάνω σε κίονες, βρίσκονται και στολίζουν τις δύο πλευρές της εισόδου του παλιού λιμανιού της πόλης. Το πλατόνι της Ρόδου (dama dama), που θεωρείται σύμβολο του νησιού εδώ και πάρα πολλά χρόνια, στολίζει τα δάση του και αποτελεί μέρος της παράδοσής του. Το πλατόνι είναι ένα από τα λίγα είδη ελαφιών της Ευρώπης που διασώθηκαν μέχρι σήμερα. Θεωρείται προστατευόμενο τρωτό είδος και προστατεύεται ήδη από το 1969 με Προεδρικό Διάταγμα, που ορίζει ότι η σύλληψη, η κράτηση και η θανάτωσή του αποτελούν παράνομες δράσεις.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το ελάφι της Ρόδου είναι γενετικά διαφορετικό από όλους τους άλλους πληθυσμούς και ο σημερινός πληθυσμός στο Νησί των Ιπποτών είναι μοναδικός και θα πρέπει να διατηρηθεί σύμφωνα με τις τρέχουσες συστάσεις της IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης).
Η πρόταση για το ελεγχόμενο κυνήγι
Παρά τη μοναδικότητά του και την ιστορική του σχέση με το νησί, τα τελευταία χρόνια το πλατόνι παρουσιάζεται από ορισμένους ως ένα ζώο που πολλαπλασιάζεται επικίνδυνα και απειλεί τις ανθρώπινες δραστηριότητες και, βάσει αυτών των αιτιάσεων, το Δημοτικό Συμβούλιο του νησιού αποφάσισε το 2022 τη σύσταση επιτροπής που θα εξέταζε, μεταξύ άλλων, και το πλαίσιο για το ελεγχόμενο κυνήγι των ελαφιών. Οι υποστηρικτές τής «τελικής λύσης» για τα ελάφια εξηγούσαν δε ότι για να προχωρήσουν στο ελεγχόμενο κυνήγι, θα έπρεπε το πλατόνι να αποχαρακτηριστεί και να γίνει είδος μη προστατευόμενο, όπως το αγριογούρουνο ή το ζαρκάδι σε κάποιες περιοχές. Για να διογκώσουν μάλιστα το υποτιθέμενο πρόβλημα, κάποιοι υποστήριζαν πως ο αριθμός των ελαφιών στη Ρόδο έχει φτάσει τα 20.000 άτομα και τάσσονταν υπέρ της θέσπισης πλαφόν για 150 κεφάλια ανά κυνηγό.
Έκαναν μάλιστα ακόμα πιο ελκυστική την πρότασή τους, προσθέτοντας και την οικονομική παράμετρο του κέρδους από την πώληση του κρέατος των ελαφιών στην αγορά. Ως εναλλακτικές προτάσεις είχαν τότε ακουστεί τόσο το πρόγραμμα στείρωσης όσο και ένα πρόγραμμα σύλληψης ελαφιών με σκοπό να δοθούν ως δώρο από τη Ρόδο σε ζωολογικούς κήπους διαφόρων χωρών, ώστε το πλατόνι, μέσω της αιχμαλωσίας του, να παρουσιαστεί ως τουριστικός πρέσβης του νησιού ανά τον κόσμο.
Αγνωστος ο αριθμός του πληθυσμού
Σύμφωνα με τον Σύλλογο Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου, υπολογίζεται από μαρτυρίες κατοίκων και προσωπικές εκτιμήσεις πως σήμερα στα δάση του νησιού υπάρχουν γύρω στα 100-150 ζώα. Υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός ζώων (περί τα 70 άτομα), τα οποία διατηρεί ο Δήμος Ρόδου σε περιφραγμένους χώρους, ενώ άτομα ελαφιού έχουν μεταφερθεί από τη Ρόδο σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπου ζουν μέσα σε ζωολογικούς κήπους και πάρκα. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο πληθυσμός των ελαφιών είναι γύρω στα 2.000 άτομα, χωρίς ούτε αυτή η εκτίμηση να μπορεί να επιβεβαιωθεί, γεγονός που αποδεικνύει και την απουσία ενός προγράμματος καταγραφής και προστασίας του ζώου. Σ’ αυτό πάντως που οι αξιόπιστες πληροφορίες συγκλίνουν είναι το γεγονός της σημαντικής μείωσης του πληθυσμού των ελαφιών όταν αρκετά από αυτά κάηκαν αφού εγκλωβίστηκαν από τις φλόγες στις δύο μεγάλες πυρκαγιές της Ρόδου, το 1987 και το 1992. Εντούτοις, ο λόγος αυτός, αν και σημαντικός, δεν μπορεί να θεωρηθεί κύριος για τη μείωση του πληθυσμού.
Ένας άλλος αρκετά σημαντικός λόγος ελάττωσης του αριθμού των ζώων είναι η αντίστοιχη ελάττωση των γεωργικά καλλιεργούμενων εκτάσεων, που επήλθε κυρίως λόγω της απασχόλησης του ντόπιου πληθυσμού με τις τουριστικές εργασίες. Δεν θα μπορούσαμε βέβαια να παραβλέψουμε το γεγονός τής χρήσης πολλών και ισχυρών γεωργικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τις καλλιέργειες και τα οποία δηλητηριάζουν τις τροφές των ζώων καθώς και τις πηγές και τα νερά στους βιοτόπους τους.
Αχτίδα φωτός μέσα στο σκοτάδι της καταστροφής
Αγνωστος είναι ο αριθμός των ελαφιών που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των πρόσφατων πυρκαγιών που κατέκαψαν το νησί της Ρόδου. Οι εικόνες των νεκρών ελαφιών στους δρόμους όσο και στις καμένες εκτάσεις ήταν αποκαρδιωτικές. Αχτίδα φωτός μέσα στην καταστροφή, οι υπεράνθρωπες προσπάθειες εθελοντών να απομακρύνουν, να σώσουν, να περιθάλψουν, να προσφέρουν τροφή και νερό σε όσα γλίτωσαν και θα αποτελέσουν τον πυρήνα τής μελλοντικής αποκατάστασης του είδους στη Ρόδο, με την ελπίδα πως δεν βρεθούν πάλι κάποιοι στο μέλλον να προτείνουν την ελεγχόμενη θανάτωσή τους.
