Στην τριετία 2020, 2021 και 2022 οι επαναπροωθήσεις εκτιμάται ότι ήταν κατ’ ελάχιστο 2.157, από τις οποίες οι 1.397 αφορούσαν το 2022. Ωστόσο, όπως επισημάνθηκε στην έκθεση, ότι οι αριθμοί αυτοί περιγράφουν μόνο «την κορυφή του παγόβουνου».
Ο Μηχανισμός Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών, της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, δημιουργήθηκε για την καταγραφή των καταγγελιών για παράνομες επαναπροωθήσεις πολιτών τρίτων χωρών, με δηλωμένο στόχο της να καλύψει την απουσία ενός επίσημου συστήματος καταγραφής των καταγγελιών αυτών και να ενισχύσει τη λογοδοσία.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πρώτης ενδιάμεσης έκθεσης του Μηχανισμού, έχουν καταγραφεί 50 περιστατικά παράνομων επαναπροωθήσεων (άτυπες αναγκαστικές επιστροφές χαρακτηρίζονται στο κείμενο) βάσει των καταγγελιών των φερόμενων θυμάτων από τον Απρίλιο του 2020 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2022. Τα περιστατικά αυτά περιγράφονται σε 58 ατομικές μαρτυρίες που καταγράφηκαν μέσω προσωπικών συνεντεύξεων με 43 ανθρώπους.
Όπως αναφέρεται, σε 24 καταγγελλόμενα περιστατικά τα θύματα εντοπίστηκαν στη συνοριακή περιοχή του Έβρου, σε επτά περιστατικά στην ενδοχώρα, σε έξι σε ελληνικό νησί και σε 13 στη θαλάσσια περιοχή κοντά σε ελληνικό νησί. Από τις συνεντεύξεις διαπιστώθηκε ότι 23 από τα 43 φερόμενα θύματα ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες. Μεταξύ αυτών είναι ένα διεμφυλικό άτομο και δύο άτομα που ανήκουν σε άλλες κατηγορίες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Επίσης, στο 88% των μαρτυριών έχει περιγραφεί η άσκηση βίας και στο 65% των περιπτώσεων οι καταγγελίες αφορούσαν άσκηση βία από ενστόλους.
Ο επόπτης του Μηχανισμού που συντονίζει τη διαδικασία, Ηλίας Τσαμπαρδούκας, εξήγησε ότι συνολικά εκτιμάται ότι το πλήθος των φερόμενων θυμάτων στα καταγγελλόμενα περιστατικά τα έτη 2020, 2021 και 2022 ήταν κατ’ ελάχιστο 2.157 άτομα. Οι χώρες καταγωγής των φερόμενων θυμάτων ήταν αυτές με τα υψηλότερα ποσοστά θετικών αποφάσεων ασύλου (όπως Συρία, Τουρκία, Παλαιστίνιοι ανιθαγενείς). Επίσης, ανάμεσα στα φερόμενα θύματα υπήρχαν καταγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο και αναγνωρισμένοι πρόσφυγες. Τέλος, σε 21 μαρτυρίες αναφέρθηκε ότι σε 20 περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών φαίνεται να συμμετείχαν ως δράστες κατά το στάδιο της απομάκρυνσης αλλοδαποί πολίτες που μιλούσαν γλώσσες των προσφύγων.
Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Μαρία Γαβουνέλη, χαρακτήρισε τον μηχανισμό διαδικασία «ανεξάρτητη, ισχυρή, που να είναι σε θέση να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες προστασίας στη χώρα για όλους τους εμπλεκομένους».
Ωστόσο, διευκρίνισε, πρόκειται για μηχανισμό «καταγραφής μαρτυριών που αναφέρονται σε πραγματικά περιστατικά, λογοδοσίας στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και έμμεσης προστασίας των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο μηχανισμός δεν είναι αστυνομία, δεν είναι διωκτικές αρχές, δεν είναι εισαγγελέας, δεν είναι δικαστήριο».
«Η τελική απόδειξη του τι συμβαίνει θα πρέπει να βρεθεί από τις διωκτικές αρχές και από τα δικαστήρια», πρόσθεσε.
Ο Γρηγόρης Τσιούκας, αναπληρωτής υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex, που παρέστη τη συνέντευξη Τύπου, χαρακτήρισε τα ευρήματα της έκθεσης «ανησυχητικά».
«Δεν είμαι σε θέση να επιβεβαιώσω ούτε να διαψεύσω τα στοιχεία», είπε και κάλεσε τις αρμόδιες αρχές «να διερευνήσουν τις καταγγελίες σε βάθος».
