Θανάσης Κουκάκης: Πώς συνδέονται Μαξίμου και παρακολουθήσεις Ελλήνων πολιτών από την ΕΥΠ

Ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης, με άρθρο του που δημοσιεύει η ισραηλινή Haaretz, περιγράφει το πώς οι δύο περιπτώσεις παρακολούθησης εις βάρος του και οι «αντιδράσεις» της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ενοχοποιούν τελικά το Μαξίμου για την χρήση μέσων κατασκοπείας εις βάρος πολιτών και με «σκοτεινά» αίτια, καθώς μπορεί να εξυπηρετούνται τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά συμφέροντα.

Αναλυτικά όσα έγραψε:

Πριν από δύο χρόνια, ανακάλυψα ότι η δική μου κυβέρνηση με είχε θέσει υπό παρακολούθηση, για «λόγους εθνικής ασφάλειας».

Φέτος, ανακάλυψα ότι είχα στοχοποιηθεί ξανά, αυτή τη φορά από προηγμένη τεχνολογία παρακολούθησης, και έγινα ο πρώτος επιβεβαιωμένος Ευρωπαίος υπήκοος του οποίου το κινητό τηλέφωνο μολύνθηκε σκόπιμα από το Predator, ένα σύστημα spyware που αναπτύχθηκε από τη Cytrox, μια ισραηλινή εταιρεία με έδρα τη Βόρεια Μακεδονία. Δεν ξέρω ακόμα ποιος έδωσε τη δεύτερη παραγγελία.

Την πρώτη φορά που διαπίστωσα ότι ήμουν υπό παρακολούθηση και δημοσιοποίησα την υπόθεσή μου, η κυβέρνηση της Ελλάδας μπήκε σε κατάσταση κρίσης και εισήγαγε αμέσως νέα νομοθεσία για να διασφαλίσει ότι οι Έλληνες πολίτες σαν εμένα δεν θα έχουν πλέον το δικαίωμα να ενημερώνονται ότι η κυβέρνηση τους κατασκοπεύει. Τη δεύτερη φορά, η ελληνική κυβέρνηση έχει περάσει σε κατάσταση πλήρους άρνησης.

Η περίπτωσή μου αποκαλύπτει πόσο εύθραυστη μπορεί να γίνει η υπεράσπιση των πολιτικών δικαιωμάτων σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία – και πόσο εύκολα, χάρη στο υπερσύνθετο λογισμικό υποκλοπής spyware, οι κυβερνήσεις και άλλα μέρη μπορούν να παραβιάσουν αυτά τα δικαιώματα.

Μέσα σε διάστημα 14 μηνών, μεταξύ Ιουνίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2021, παρακολουθήθηκα δύο φορές, με δύο διαφορετικά συστήματα. Ευτυχώς, είχα την τύχη να καταγράψω και τις δύο αυτές επιχειρήσεις επιτήρησης.

Έμαθα για την πρώτη εισβολή στην ιδιωτική μου ζωή και στην επαγγελματική μου ζωή από την ελληνική κυβέρνηση, χάρη σε πηγές που έχω αναπτύξει στη δουλειά μου ως δημοσιογράφος. Αλλά ήμουν τυχερός που τα κατάφερα.

Μόνο σε ένα χρόνο, το 2020, η Εισαγγελία, που εδρεύει στην εγχώρια υπηρεσία πληροφοριών της Ελλάδας, διέταξε 13.751 πράξεις παρακολούθησης από το κράτος, συμπεριλαμβανομένης της δικής μου, η οποία επεκτάθηκε από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 2020. Αλλά άλλοι που τέθηκαν υπό αυτήν την παρακολούθηση δεν είχαν το ίδιο ευκαιρία να μάθετε.

Αμέσως κατήγγειλα την ανεξάρτητη υπηρεσία που έχει επιφορτιστεί από το σύνταγμα για την προστασία της ελευθερίας επικοινωνίας των ατόμων: την Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών. Είμαι δημοσιογράφος. Κάτω από ποιο πιθανό πλαίσιο θα μπορούσα να είχα επισημανθεί ως στόχος παρακολούθησης για απειλή της εθνικής ασφάλειας;

Την ίδια μέρα που υπέβαλα την καταγγελία μου, ο Εισαγγελέας της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών διέταξε τη διακοπή της παρακολούθησης μου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπηρεσία πληροφοριών ενεργεί υπό την άμεση εποπτεία του πρωθυπουργικού γραφείου.

Όπως αποκάλυψε πρόσφατα μια έρευνα της Reporters United (ένα δίκτυο δημοσιογράφων που υποστηρίζει την ερευνητική δημοσιογραφία στην Ελλάδα), η καταγγελία μου είχε προκαλέσει πανικό στην ελληνική κυβέρνηση. Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2021, τροποποίησε τον νόμο ώστε να μην έχω πλέον το δικαίωμα να λαμβάνω επίσημα ειδοποίηση ότι κατάσκοποι της χώρας μου με κατασκόπευαν.

Αυτή η ad hoc νομοθεσία, που επινοήθηκε βιαστικά για να κρύψει την παρακολούθηση μου, οδήγησε σε αντιδράσεις εντός και εκτός Ελλάδος: Συνιστά κατάχρηση εξουσίας και αυτό που είναι γνωστό ως «δυσανάλογη» νομοθεσία.

Η Ελλάδα είναι ένα από τα σπάνια νομικά συστήματα όπου η αναλογικότητα απολαμβάνει ρητό συνταγματικό καθεστώς: Κάθε νόμος πρέπει να εξετάζεται για να διαπιστωθεί εάν ο αντίκτυπός του είναι ή όχι ανάλογος με το ζήτημα που επιδιώκει να επιλύσει. Στην περίπτωσή μου, η ελληνική νομοθεσία άλλαξε, προς το χειρότερο, για να στοχεύσει και να περιορίσει τα δικαιώματα ενός και μόνο ατόμου, και αυτό είναι σαφώς δυσανάλογο.

Τα τελευταία 27 χρόνια, η ανεξάρτητη αρχή επικοινωνιών ήταν σε θέση να ενημερώνει άτομα που τέθηκαν υπό επίσημη επιτήρηση για λόγους εθνικής ασφάλειας, υπό την προϋπόθεση ότι είχαν υποβάλει καταγγελία και ότι είχε περάσει εύλογο χρονικό διάστημα από την ολοκλήρωση της παρακολούθησής τους.

Έτσι, όπως ήταν αναμενόμενο, ένα χρόνο μετά την καταγγελία μου, έλαβα επίσημη απάντηση από την αρχή ότι βάσει της “ισχύουσας νομοθεσίας”, δεν μπορούσε να υπάρξει επιβεβαίωση ότι το απόρρητο των επικοινωνιών μου είχε παραβιαστεί χωρίς εύλογη αιτία.

Η ειρωνεία στη συνέχεια συνέθεσε την ειρωνεία. Ακριβώς τη στιγμή που η συνταγματικά δεσμευμένη αρχή της Ελλάδας μου έλεγε ότι δεν μπορούσε να μου πει για την παρακολούθηση της ελληνικής κυβέρνησης, το τηλέφωνό μου ήταν και πάλι υπό παρακολούθηση – αλλά με διαφορετικό τρόπο.

Χάρη στη δουλειά του Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο, ανακάλυψα ότι το iPhone μου είχε μολυνθεί με λογισμικό κατασκοπείας Predator, ένα λογισμικό παρακολούθησης υψηλής τεχνολογίας που αναπτύχθηκε από τη Cytrox, μια ισραηλινή εταιρεία με έδρα τη Βόρεια Μακεδονία, και φέρεται να πωλείται στην Ελλάδα από μια εταιρεία που ονομάζεται Intellexa. Αυτό το λογισμικό με παρακολουθούσε ενεργά από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο του 2021.

Το Predator, όπως υποδηλώνει το όνομά του, είναι μια εξαιρετικά επεμβατική και ισχυρή μορφή spyware που παρέχει στους χειριστές του πλήρη πρόσβαση σε ένα κινητό τηλέφωνο, στα κρυπτογραφημένα δεδομένα του, ακόμη και να κατευθύνουν την κάμερα και το μικρόφωνό του. Η ηλεκτρονική σάρωση του Citizen Lab για διακομιστές spyware Predator έχει βρει πιθανούς πελάτες Predator όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Αρμενία, την Αίγυπτο, την Ινδονησία, τη Μαδαγασκάρη, το Ομάν, τη Σαουδική Αραβία και τη Σερβία.

Μόλις η ιστορία της δεύτερης παρακολούθησής μου ανακοινώθηκε από ελληνικούς ρεπόρτερ για το Inside Story, η ελληνική κυβέρνηση, προτού προλάβει να διεξαγάγει οποιαδήποτε έρευνα, ισχυρίστηκε ότι όχι μόνο υπόκειται σε κρατική έγκριση, αλλά αυτή η παρακολούθηση είχε διαταχθεί και διεξαχθεί από άγνωστα άτομα.

Αυτό ήταν κάπως δύσκολο να το αφομοιώσω, ιδίως όταν μόλις έμαθα για τη δεύτερη επιχείρηση παρακολούθησης εναντίον μου, έλαβα τεκμηριωμένη επιβεβαίωση από την Reporters United ότι η πρώτη μου παρακολούθηση είχε πάρει πράσινο φως από τον Εισαγγελέα της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Μου φαίνεται πλέον προφανές ότι το βάρος της απόδειξης ότι η πρώτη προσπάθεια παρακολούθησης και η δεύτερη δεν συνδέονται πέφτει αποκλειστικά στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία ήδη γνωρίζουμε ότι ήταν υπεύθυνη για την έναρξη αυτής της πρώτης παρακολούθησης του κινητού μου τηλεφώνου.

Δεν μπορώ ακόμη να απαντήσω στο ερώτημα γιατί η δουλειά μου ως δημοσιογράφος που ειδικεύεται στα χρηματοοικονομικά και τα τραπεζικά θέματα θα μπορούσε να θεωρηθεί «θέμα εθνικής ασφάλειας».

Ελπίζω ότι κάποια στιγμή ο Εισαγγελέας θα το απαντήσει πράγματι. Η ίδια υπέγραψε 13.751 εντάλματα παρακολούθησης που εγκρίθηκαν από το ελληνικό κράτος το 2020, τα οποία παραβίαζαν τις ασφαλείς και ιδιωτικές επικοινωνίες ατόμων για «λόγους εθνικής ασφάλειας». Γιατί στοχοποιήθηκα; Γιατί το ελληνικό κράτος έκανε τόσα μήκη – ουσιαστικά αλλάζοντας το νόμο – για να με εμποδίσει να μάθω γιατί;

Εξακολουθώ να παλεύω για τη νομική μου υπόθεση για να έχω πλήρη εξήγηση και διαφάνεια από την κυβέρνησή μου. Αλλά αυτό που έγινε σαφές για μένα, και αυτό που θα έπρεπε να είναι προειδοποίηση για όλους στην Ευρώπη, και για κάθε πολίτη μιας δημοκρατίας, είναι πόσο αυθαίρετη και ανεπαρκής είναι η προστασία των πολιτών από την ακατάλληλη παρακολούθηση, είτε στην Ελλάδα είτε οπουδήποτε αλλού.

Η ευπάθεια των ατόμων σε παραβιάσεις της ιδιωτικής και επαγγελματικής τους ζωής έχει αυξηθεί εκθετικά χάρη στο προηγμένο λογισμικό κατασκοπείας όπως το Predator ή το Pegasus, το spyware που πωλείται από την NSO του Ισραήλ, τις τεχνολογικές ικανότητες που έχουν αποκτήσει οι κυβερνήσεις που τους επιτρέπουν να παρακολουθούν και να παρακολουθούν τους πολίτες τους, χωρίς αιτία, σχεδόν αόρατα και με άρνηση, αν όχι ατιμωρησία.

Αυτό που είναι τόσο ανησυχητικό είναι ότι τα νομικά, αστικά και θεσμικά αντίβαρά μας σε αυτήν την πρωτοφανή τεχνολογική ικανότητα για αδικαιολόγητη και αντιδημοκρατική κρατική επιτήρηση όχι μόνο υστερούν πολύ αλλά είναι ανεπαρκή για να μας προστατεύσουν.

Σε αντίθεση με τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις των συστημάτων επιτήρησης, τα αντίβαρα που θα αποτρέψουν την «εισβολή» κρατικών ευφυών υπηρεσιών στις ζωές ανυποψίαστων πολιτών –με εντελώς δυσανάλογο τρόπο σε οποιονδήποτε κίνδυνο, πραγματικό ή ψευδή, θέτουν τα άτομα για την εθνική ασφάλεια– δεν έχουν προχωρήσει το ίδιο.

Με απλά λόγια, η νομοθεσία για τα πολιτικά δικαιώματα είναι σαν μια αναλογική τηλεφωνική σύνδεση όταν το spyware απειλεί με ταχύτητες 5G.

Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είναι πιο σημαντικό σήμερα από ποτέ να ενισχυθούν οι ανεξάρτητες υπηρεσίες και η κοινοβουλευτική εποπτεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι υπηρεσίες εθνικής ασφάλειας χρησιμοποιούν αυτά τα προηγμένα συστήματα επιτήρησης πολιτών. Μπορεί επίσης να απαιτηθεί για αυτό η λογοδοσία σε έναν πανευρωπαϊκό φορέα.

Μόνο τότε θα γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν υπάρχουν πραγματικά λόγοι εθνικής ασφάλειας που θέτουν υπό παρακολούθηση οποιονδήποτε – δημοσιογράφο ή μη,, μόνο τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτή η κρατική παρακολούθηση δεν οπλίζεται παράνομα για πολιτικούς λόγους ή ακόμα και για επαγγελματικούς λόγους τα ενδιαφέροντα.

Σε αυτή τη βάση, το κόστος προμήθειας λογισμικού επιτήρησης υψηλής τεχνολογίας, είτε από αδιαφανείς ισραηλινές εταιρείες είτε αλλού, δεν θα πρέπει πλέον να θεωρείται εμπιστευτικό, αλλά θα πρέπει να εμπίπτει στην κατηγορία των αμυντικών δαπανών, ώστε αυτές οι διαδικασίες προμηθειών να μπορούν να εποπτεύονται με διαφάνεια, από τα αντίστοιχα κοινοβούλια. Οι σχετικές συμβάσεις θα πρέπει να περιέχουν ρήτρες τελικού χρήστη του λογισμικού, προκειμένου να αποθαρρύνεται η χρήση από τρίτα μέρη που μπορεί να είναι σύμμαχοι, πολιτικά ή οικονομικά, με την κυβέρνηση που αγοράζει τα συστήματα.

Η θέση των διεθνών οργανισμών και των δικαστηρίων στα θέματα αυτά είναι γνωστή. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν καταδικάσει την παράνομη και αυθαίρετη παρακολούθηση ως παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει αποφανθεί ότι όταν οι εγχώριες νομικές διατάξεις που διέπουν την παρακολούθηση των επικοινωνιών δεν παρέχουν επαρκείς και αποτελεσματικές εγγυήσεις κατά της αυθαίρετης χρήσης και του κινδύνου κατάχρησης, τότε δεν πληροί την απαίτηση της «ποιότητας του νόμου» και είναι ασυμβίβαστο με μια ελεύθερη, δημοκρατική κοινωνία.

Τα δημοκρατικά κράτη δεν έχουν το δικαίωμα να κόβουν και να ράβουν νόμους που διέπουν την παρακολούθηση των πολιτών με αυτό που τους ταιριάζει σε κάθε περίσταση, ειδικά επειδή τα μέσα παρακολούθησης είναι πλέον τόσο εξελιγμένα που μπορούν να διεισδύσουν στον πυρήνα της προσωπικότητας, της καριέρας και του ατόμου. οικογενειακή ζωή.

Πρέπει να υπάρχει το δικαίωμα στην ελεύθερη, ανοιχτή κριτική όσων βρίσκονται στα υψηλότερα κλιμάκια της εξουσίας που επιλέγουν να εκμεταλλευτούν τη θέση τους για αυτούς τους άθλιους σκοπούς, και σαφή, σωστή διαδικασία για την παραδειγματική τιμωρία τους.