Γκουαντάναμο: 20 χρόνια κενών υποσχέσεων για το κλείσιμο του εφιαλτικού στρατοπέδου

Τρεις από τους τέσσερις τελευταίους προέδρους των ΗΠΑ -με εξαίρεση τον Ντόναλντ Τραμπ- προσπάθησαν να κλείσουν το Γκουαντάναμο, αλλά 20 χρόνια μετά εξακολουθεί να υπάρχει ως μια κραυγαλέα νομική ανωμαλία και μια μεγάλη, μαύρη κηλίδα που καλύπτει κάθε σπιθαμή του παγκόσμιου χάρτη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Η ταχύτητα της δημιουργίας του Γκουαντάναμο και η ανάγκη για απόκτηση πληροφοριών με κάθε τρόπο είχαν άσχημες συνέπειες στις ζωές των κρατουμένων», δήλωσε ο στρατηγός Μίκαελ Λέχνερ στους Αμερικανούς γερουσιαστές σε παράσταση ενώπιον της Γερουσίας, σύμφωνα με τον Guardian. «Δεν είμαι δικηγόρος, αλλά ακόμη και εγώ ξέρω ότι όταν παραλείπεις γενεές νομικής σκέψης, συμβαίνουν άσχημα πράγματα» πρόσθεσε ο στρατηγός.

Ο Λέχνερ ήταν μέλος μιας ομάδας αξιωματικών που προσπάθησαν να καταστήσουν το Γκουαντάναμο ένα «συμβατικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου», το οποίο να υπόκειται στις διεθνείς Συμβάσεις της Γενεύης. Οι προσπάθειες ωστόσο δεν οδήγησαν πουθενά, αγνοήθηκαν από τους ανωτέρους τους στο Πεντάγωνο, οι οποίοι είχαν επιλέξει την τοποθεσία ακριβώς επειδή το Γκουντάναμο βρισκόταν εκτός εθνικής και διεθνούς δικαιοδοσίας.

Δεσμεύσεις για κλείσιμο του στρατοπέδου που μένουν στα χαρτιά

Στην πρώτη κυβέρνηση Ομπάμα, ο Λέχνερ έγινε ειδικός απεσταλμένος για το κλείσιμο του Γκουαντάναμο. Τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησης το 2009 κατάφερε να πείσει κάποιες συμμαχικές κυβερνήσεις να δεχθούν κρατούμενους, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός του στρατοπέδου να μειωθεί σε 41 κρατούμενους, αλλά ο Μπαράκ Ομπάμα απέτυχε να εκπληρώσει την υπόσχεσή του να κλείσει εντελώς το στρατόπεδο. Η διοίκησή του εγκατέλειψε τις προσπάθειες να διεξαχθούν δίκες στη Νέα Υόρκη και να τοποθετηθούν οι μακροχρόνια κρατούμενοι σε μια άδεια φυλακή στο Ιλινόις, με την τοπική κοινωνία να αντιδρά σε μια τέτοια εξέλιξη.

Τα τελευταία 20 χρόνια εννέα κρατούμενοι έχουν πεθάνει στο στρατόπεδο, επτά από τους οποίους από αυτοκτονία. Ένας από αυτούς ήταν ο Γιάσερ Ταλάλ Αλ Ζαχράνι, ένας Σαουδάραβας έφηβος που συνελήφθη στο Αφγανιστάν το 2002. Βρέθηκε νεκρός στο κελί του τέσσερα χρόνια αργότερα. Η οικογένειά του επιμένει ότι δεν αυτοκτόνησε.

«Όσο περνάει ο καιρός, όλο και περισσότεροι κρατούμενοι αντιμετωπίζουν το θάνατο στο Γκουαντάναμο από φυσικά αίτια», τονίζουν οι New York Times. Πεντάγωνο έχει ζητήσει 88 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή ενός ξενώνα για τους μεγάλους σε ηλικία κρατούμενους. Το στρατόπεδο των φυλακών κοστίζει ήδη πάνω από μισό δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο, με το κόστος ανά κρατούμενο να ανέρχεται σε 14 εκατομμύρια δολάρια, σε σύγκριση με περίπου 80.000 δολάρια που είναι το αντίστοιχο κόστος ανά τρόφιμο στις αμερικανικές φυλακές «supermax».

Τι έχει κάνει ο Μπάιντεν μέχρι τώρα;

Ο Τζο Μπάιντεν, όπως και ο Ομπάμα, έχει δεσμευτεί να κλείσει το στρατόπεδο, αλλά μέχρι στιγμής έχει μειώσει τον πληθυσμό των κρατουμένων κατά μόλις έναν (1). Ο Αμπντούλ Λατίφ Νάσερ, ένας Μαροκινός που συνελήφθη στο Αφγανιστάν, επέστρεψε στην πατρίδα του τον περασμένο Ιούλιο, αφού βρισκόταν υπό κράτηση για 19 χρόνια χωρίς να του απαγγελθούν κατηγορίες. Είχε φτάσει στο σημείο να αποφυλακιστεί το 2016, αλλά τα απαιτούμενα έγγραφα δεν είχαν συγκεντρωθεί εγκαίρως πριν από την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης Τραμπ. Όλες οι διαδικασίες για τις απελευθερώσεις και άλλων κρατούμενων «πάγωσαν» και ο Νάσερ έπρεπε να περιμένει σχεδόν άλλα πέντε χρόνια. Την ίδια στιγμή, ο δικηγόρος του, Τόμας Ντέρκιν, αμφιβάλλει ότι η απελευθέρωση του Νάσερ αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου της διοίκησης για το κλείσιμο της φυλακής, εκτιμώντας ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη στρατηγική και πλάνο από την αμερικανική διοίκηση.

Οι επικριτές του Μπάιντεν ισχυρίζονται ότι ο Αμερικανός πρόεδρος χρησιμοποιεί το Κογκρέσο ως δικαιολογία για την αργή πρόοδο στο κλείσιμο του στρατοπέδου. Επισημαίνουν ότι δεν έχει διορίσει ειδικό απεσταλμένο και ότι η διοίκησή του αρνήθηκε τις προσκλήσεις να στείλει αξιωματούχους στην ακρόαση της Γερουσίας για το Γκουαντάναμο. Ο επικεφαλής των Ρεπουμπλικανών στην επιτροπή δικαιοσύνης της Γερουσίας, Τσακ Γκράσλεϊ, χλεύασε την ομάδα του Μπάιντεν, λέγοντας ότι «κανείς από την κυβέρνηση δεν ήρθε να υπερασπιστεί το σχέδιο του προέδρου για το κλείσιμο του Γκουαντάναμο και δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει σχέδιο».

Αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης επιμένουν ότι πολλές από τις βασικές εργασίες για το άδειασμα του στρατοπέδου γίνονται στο παρασκήνιο «χωρίς φανφάρες», όπως τονίζουν, και ότι με τον σχετικά μικρό αριθμό κρατουμένων δεν είναι πλέον απαραίτητος ένας ειδικός απεσταλμένος.

«Τα δικαστήρια να επιβάλλουν τη μεταφορά των κρατουμένων»

Η Χίνα Σάμσι, διευθύντρια του προγράμματος εθνικής ασφάλειας στην Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών, δήλωσε ότι η καλύτερη στρατηγική της κυβέρνησης θα ήταν να επιτρέψει στα αμερικανικά δικαστήρια να διατάξουν τη μεταφορά κρατουμένων. «Οι μεταφορές μπορούν να γίνουν υπεύθυνα, νόμιμα και με ασφάλεια» δήλωσε η Σάμσι, προσθέτοντας ότι «με τις μεταγωγές που διατάσσονται από το δικαστήριο, δεν υπάρχουν απαιτήσεις κοινοποίησης στο Κογκρέσο». Όσον αφορά τους κρατούμενους στους οποίους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες,η Σάμσι υποστήριξε ότι η αμερικανική διοίκηση θα πρέπει να επιδιώξει συμφωνίες ομολογίας των κρατουμένων, οι οποίες θα συνεπάγονται, μεταξύ άλλων συμβιβασμών, την άρση της θανατικής ποινής.

Από την πλευρά του ο Μπερνάρ Ανκούρ, καθηγητής νομικής που επίσης εκπροσώπησε τον αποφυλακισθέντα Αμπντούλ Λατίφ Νάσερ, εκτιμά ότι μια τέτοια εξέλιξη θα συνιστούσε «πολιτική θύελλα» για τον αμερικανό πρόεδρο. «Οποιαδήποτε απολογία ή υποχώρηση από την αμερικανική διοίκηση θα ήταν εκρηκτική και θα έδινε τροφή για τους Ρεπουμπλικάνους ώστε να φτιάξουν το πορτρέτο του Μπάιντεν ως αδύναμου απέναντι στους εχθρούς της Αμερικής» σημειώνει. «Με τις ενδιάμεσες εκλογές στον ορίζοντα και στη συνέχεια τις επόμενες προεδρικές εκλογές, η πίεση προς τον Αμερικανό πρόεδρο δεν πρόκειται να χαλαρώσει. Απλά θα γίνει μεγαλύτερη».