Η νεολαία στην Τυνησία πρωτοστατεί στις διαδηλώσεις κατά του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος

Η Τυνησία, η μόνη χώρα που κατάφερε να επιβιώσει μέσα σε δημοκρατικό καθεστώς μετά την Αραβική Άνοιξη, βρίσκεται τώρα στη δίνη της μεγαλύτερης πολιτικής κρίσης από τότε που «ξεφορτώθηκε» τον πρώην απολυταρχικό ηγέτη Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί πριν από μια δεκαετία.

Την Κυριακή, στην 64η επέτειο της ανεξαρτησίας της χώρας από τη Γαλλία, ο πρόεδρος Κάις Σαΐντ απάντησε στις εκτεταμένες διαμαρτυρίες για την οικονομική κρίση και την κάκιστη διαχείριση της πανδημίας καθαιρώντας υπό την απειλή του στρατού τον πρωθυπουργό Χιτσέμ Μετσίτσι, αναστέλλοντας τη λειτουργία του κοινοβουλίου για 30 ημέρες.

Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Οι Τυνήσιοι έχουν κουραστεί από την πολιτική ανεπάρκεια, την οικονομική δυσπραγία και ανέχεια. Τον τελευταίο χρόνο βγήκαν κατά δεκάδες χιλιάδες στους δρόμους για να καταγγείλουν τη στασιμότητα της οικονομίας, την αύξηση των ανισοτήτων, τις ανεπαρκείς δημόσιες υπηρεσίες και τις μειωμένες ευκαιρίες απασχόλησης για τους νέους (στο 36% η νεανική ανεργία, το υψηλότερο ποσοστό στη Βόρεια Αφρική). Οι νέοι Τυνήσιοι ηγήθηκαν των διαδηλώσεων, συχνά πολεμώντας την αστυνομία που πυροβολούσε στα τυφλά.

Η πανδημία του κορονοϊού έκανε τα πάντα χειρότερα. Συνέτριψε την τουριστική βιομηχανία της χώρας και ανάγκασε χιλιάδες Τυνήσιους μετανάστες να επιβιβαστούν σε βάρκες στη Μεσόγειο με προορισμό την Ευρώπη μέσω της Ιταλίας, η οποία είδε πενταπλασιασμό των αφίξεων το 2020. Αυτή τη στιγμή, τα ποσοστά μόλυνσης από τον κορονοϊό αυξάνονται κατακόρυφα, ενώ μόλις το 7% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί πλήρως.

Γενικότερα, η κοινωνία αισθάνεται ότι οι πολιτικοί παραμένουν το ίδιο διεφθαρμένοι όπως και επί ημερών Μπεν Αλί και ότι απέτυχαν να εκπληρώσουν την υπόσχεσή τους για μετάβαση σε ένα πραγματικά δημοκρατικό καθεστώς που θα προσφέρει μια καλύτερη ζωή στους πολίτες. Η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα έχει καταρρεύσει, καθώς το κατακερματισμένο κοινοβούλιο δημιούργησε μια σειρά από εύθραυστες κυβερνήσεις συνασπισμού που καθυστερούν τις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, αφήνοντας τη χώρα σε οικονομική στασιμότητα και σε ένα μόνιμο πολιτικό αδιέξοδο.

Η δυσεπίλυτη συνταγματική κρίση

Η ξαφνική ενέργεια του Σαΐντ δημιούργησε συνταγματική κρίση, με τον πρόεδρο να μην έχει την δικαιοδοσία να διαλύσει την κυβέρνηση. Για να το πετύχει, χρησιμοποίησε τον στρατό, που σήμερα έχει απλωθεί σε κεντρικά κυβερνητικά κτίρια στην πρωτεύουσα Τύνιδα.

Ο πρώην καθηγητής συνταγματικού δικαίου, που εξελέγη ως ανεξάρτητος υποψήφιος στα τέλη του 2019 για να «ξεριζώσει» την ενδημική διαφθορά, τονίζει ότι είναι εντός των συνταγματικών του εξουσιών να κυβερνήσει με διάταγμα μέχρι να διορίσει νέο πρωθυπουργό. «Πρόκειται για κατάφωρη παραβιάση του Συντάγματος» σημειώνουν ακαδημαϊκοί στην Τυνησία, με τον  Σαΐντ, ο οποίος αυτοσυστήνεται ως μετριοπαθής πολιτικός άνδρας, τον οποίο πολλοί Τυνήσιοι αποκαλούν αστειευόμενοι ως «Ρομπόκοπ» επειδή «κοιμίζει»το ακροατήριο με τη μονότονη εκφορά του λόγο του κατά τη διάρκεια των ομιλιών του, να βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης.

Ωστόσο, το μετριοπαθές ισλαμιστικό κόμμα Ennadha, ως η μεγαλύτερη δύναμη στο κοινοβούλιο και στην κυβέρνηση συνασπισμού, επιμένει ότι πρέπει να υποδείξει τον επόμενο πρωθυπουργό. Το Ennadha, το οποίο είχε απαγορευτεί από τον Μπεν Αλί λόγω των σχέσεών του με την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές του 2014 και του 2019, αλλά και τις δύο φορές δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία για να σχηματίσει κυβέρνηση.

Το πρόβλημα είναι ότι ο διαχωρισμός των εξουσιών υπό το μικτό προεδρικό-κοινοβουλευτικό σύστημα της Τυνησίας είναι κάπως συγκεχυμένος: μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο Σαΐντ και ο Μετσίτσι διαπληκτίζονταν για το ποιος ελέγχει την εσωτερική ασφάλεια εν μέσω των ευρύτερων σχεδίων του πρώτου για τη μεταρρύθμιση του Συντάγματος. Είναι ενδιαφέρον ότι στο Σύνταγμα σημειώνεται ότι ένα ειδικό δικαστήριο θα πρέπει να επιλύει αυτές τις διαφορές, ωστόσο η εκτελεστική εξουσία, η νομοθετική εξουσία και η προεδρία δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει για τον τρόπο σύστασής του.

Ποιες αναμένεται να είναι οι εξελίξεις;

Η ενέργεια του Σαΐντ έχει προκαλέσει μεγάλη κοινωνική αναταραχή. Ο Τυνήσιος πρόεδρος προχώρησε σε μια ακραία παραβατική ενέργεια, ωστόσο μεγάλο μέρος της κοινωνίας είναι διχασμένο καθώς παράλληλα νιώθει εξαντλημένο από το πολιτικό κατεστημένο της χώρας. Ως πρόεδρος, ελέγχει τον στρατό, με πηγές της προεδρίας να σημειώνουν ότι θέλει να κάνει την τυνησιακή δημοκρατία να «λειτουργήσει» παρά να γίνει δικτάτορας ενός αστυνομικού κράτους.

Όσο ατελές και αν είναι το κοινοβουλευτικό σύστημα στην Τυνησία, είναι αυτή τη στιγμή ό,τι καλύτερο μπορεί να έχει η χώρα σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χώρα που βίωσε την Αραβική Άνοιξη. Ωστόσο αρκεί αυτό για να ικανοποιηθούν τα συλλογικά αιτήματα της κοινωνίας, οι διεκδικήσεις και τα όνειρα της νεολαίας; Μάλλον όχι.