Οι πολλές «καυτές πατάτες» του Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή

Τέσσερις εβδομάδες έκλεισαν από την ημέρα που ο Τζο Μπάιντεν ανέλαβε την προεδρία των ΗΠΑ και ήδη συνειδητοποιεί τις πολλές προκλήσεις στη Μέση Ανατολή. Συγκρούσεις, πυρηνικές απειλές, παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διαρκείς διπλωματικές αναταταράξεις είναι το πλατό που έχει μπροστά του ο Αμερικανός πρόεδρος. Τι σκοπεύει να κάνει σε κάθε ένα από τα κρίσιμα θέματα;

Ιράν: «Θα προσφέρω στην Τεχεράνη ένα βιώσιμο μονοπάτι για αναθέρμανση των διπλωματικών σχέσεων»

Η διοίκηση Μπάιντεν έχει καταστήσει σαφές ότι επιθυμεί την αναβίωση της συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας. Ωστόσο κάτι τέτοιο προϋποθέτει θέληση και αμοιβαίες υποχωρήσεις και από την Ουάσινγκτον και από την Τεχεράνη. Η κάθε πλευρά τονίζει ότι η άλλη πρέπει να κάνει το πρώτο βήμα.

Το Ιράν τόνισε ότι δεν θα επιτρέψει στα Ηνωμένα Έθνη να στείλουν απεσταλμένους στην χώρα για να επιθεωρήσουν το πυρηνικό της πρόγραμμα εάν οι ΗΠΑ δεν άρουν πρώτα το καθεστώς κυρώσεων. Ο Μπάιντεν δεν φαίνεται προς το παρόν να θέλει ούτε να πει όχι στον ΟΗΕ, ούτε όμως και στη Τεχεράνη, ωστόσο δέχεται πιέσεις από Ρεπουμπλικάνους και μέλη της συντηρητικής πτέρυγας των Δημοκρατικών να μην κάνει πίσω στις κυρώσεις.

Την ίδια στιγμή όμως ο Αμερικανός πρόεδρος δίνει και μια μάχη με το χρόνο, καθώς το Ιράν εκλέγει νέο πρόεδρο τον προσεχή Ιούνιο. Η σκληροπυρηνική πτέρυγα της Ισλαμικής Επανάστασης φαίνεται να αναπτύσσει δυναμική και σε περίπτωση επικράτησής της και ήττας του νυν προέδρου Χασάν Ρουχανί, το πυρηνικό πρόγραμμα και οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών θα εισέλθουν σε μια νέα περίοδο αναταραχών.

Ιράκ: «Ώρα να τελειώνουμε με τις συρράξεις»

Τη Δευτέρα οι δυνάμεις των ΗΠΑ στο Ερμπίλ δέχθηκαν επίθεση με πυραύλους, με αποτέλεσμα ένας Αμερικανός αξιωματικός να βρεθεί νεκρός. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ αφήνουν να διαρρεύσει ότι πρόκειται για σιιτικές δυνάμεις που στηρίζει η Τεχεράνη, με τον Λευκό Οίκο να απορρίπτει προς το παρόν κάποια ενέργεια ανταπόδοσης.

Ο Μπάιντεν θέλει να δώσει τέλος στους ατελείωτους πολέμους και τις συνεχείς συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και να συνεχίσει την πολιτική Τραμπ για σταδιακή αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από την περιοχή. Από την άλλη, μπορεί η νέα αμερικανική διοίκηση να δεχθεί ένα τέτοιο χτύπημα και να μην απαντήσει; «Είναι ζήτημα γοήτρου», απαντούν αναλυτές στο CNN, «που μπορεί να πλήξει την αξιοπιστία του Μπάιντεν σε συγκεκριμένους κύκλους του στρατιωτικού και βιομηχανικού συμπλέγματος στις ΗΠΑ».

Η επίθεση στο κουρδικό Ερμπίλ είναι πιθανόν χτύπημα μικρής παραστρατιωκής ομάδας, σημειώνουν μυστικές υπηρεσίες στην ΕΕ, υπογραμμίζοντας ωστόσο τον κίνδυνο ανάφλεξης στην περιοχή με εμπλοκή της Τεχεράνης. Ο Μπάιντεν στην πρώτη του ομιλία στο ΥΠΕΞ πριν από δύο εβδομάδες δεν συμπεριέλαβε το Ιράκ και το Αφγανιστάν στην λίστα προτεραιότητας στη Μέση Ανατολή, κάτι που ενδέχεται να αναθεωρήσει το επόμενο διάστημα εάν αυξηθούν οι επιθέσεις σε αμερικανικούς στόχους στην περιοχή.

Υεμένη: «Η διπλωματία πρέπει να κερδίσει»

Η πολυετής και πολύνεκρη εμφύλια διαμάχη στην Υεμένη φαίνεται να μπαίνει σε νέα φάση, με τις δυνάμεις των Χούθι -που υποστηρίζονται από το Ιράν- να συνεχίζουν τις επιθέσεις τους στην πόλη Μαρίμπ και στις πετρελαιοπηγές της. Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι η ανθρωπιστική κρίση στη χώρα βαθαίνει, με 2 εκατ. ανθρώπους να έχουν απομακρυνθεί από τις εστίες τους και χιλιάδες άλλους να έχουν χάσει τη ζωή τους.

Ο Μπάιντεν ανακοίνωσε την πρόθεση των ΗΠΑ να σταματήσουν την στήριξη προς τις δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας που δρουν στην Υεμένη και να αναζητήσουν μια διπλωματική λύση στο σημερινό αδιέξοδο.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ουάσινγκτον απέσυρε τους Χούθι από τη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων, με στόχο να πέσουν οι τόνοι και να επιταχυνθεί η παροχή ανθρωπιστικής στήριξης στη χώρα. Πρόθεση της αμερικανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν, είναι να αποκατασταθεί η μίνιμουμ ομαλότητα  και να μπουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και η διπλωματία στον πυρήνα της πολιτικής των ΗΠΑ στην Υεμένη, κάτι που απαιτεί την ίδια στιγμή διπλωματική εγρήγορση και με το Ιράν που επηρεάζει τις εξελίξεις στη χώρα.

Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι η κατάσταση στην Υεμένη, αλλά και στο Ιράκ, συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις διμερείς εξελίξεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, με το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, αλλά και τις ισορροπίες που αναζητά η αμερικανική κυβέρνηση με τη Σαουδική Αραβία.

Σαουδική Αραβία: «Αναθέρμανση των σχέσεων σε νέα βάση»

Σε αντίθεση με την πολιτική Τραμπ και τις θερμές σχέσεις με την βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας, ο Μπάιντεν δεν δείχνει διατεθειμένος να δεχθεί το Ριάντ να συμπεριφέρεται ως γεωπολιτικός δρώντας στην ευρύτερη περιοχή, ειδική στα ζήτημα της Υεμένης.

Ο Λευκός Οίκος προσπαθεί δημοσίως να κρατήσει τις ισορροπίες, τονίζοντας ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν και ο βασιλιάς Σαλμάν θα μιλήσουν «ανοιχτά και ευθέως» για τα ζητήματα στην περιοχή και τις διμερείς σχέσεις. Οι ΗΠΑ θα πιέσουν τη Σαουδική Αραβία να αλλάξει στάση, να ρίξει τις αξιώσεις της και να αρκεστεί στο ρόλο που είχε επί ημερών Ομπάμα. Η πίεση προς το Ριάντ έχει αποδώσει μέχρι τώρα, με πρώτη κίνηση «καλής θέλησης» την απελευθέρωση της ακτιβίστριας Λουχέν αλ-Χαθλούλ, για την οποία επί μήνες διεθνείς οργανώσεις πίεζαν τη διεθνή κοινότητα να αναλάβει δράση και να πιέσει με τη σειρά της τη Σαουδική Αραβία ώστε να προχωρήσει στην απελευθέρωσή της.

Το τοπίο είναι ομιχλώδες για τον Αμερικανό πρόεδρο, με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή να πιέζουν την ηγεσία στην Ουάσιγκτον με εξίσου επίμονο τρόπο όπως η πανδημία, η οικονομική ανάκαμψη, η κλιματική αλλαγή και οι σχέσεις με την Κίνα.