#ΒlackLivesMatter: Οι αντιρατσιστικοί αγώνες στη Λατινική Αμερική ενισχύονται

Στον ένα χρόνο που πέρασε από τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από την αστυνομία της Μινεάπολης, το κίνημα Black Lives Matter (BLM) έχει κάνει τον γύρο του κόσμου. Στη μία χώρα μετά την άλλη, οι άνθρωποι ύψωσαν το ανάστημά τους στην καταπίεση και απαίτησαν τον τερματισμό του συστημικού ρατσισμού. Ένα χρόνο μετά, αυτά τα κινήματα για δικαιοσύνη παραμένουν ενεργά.

Ο τρόπος με τον οποίο ο σκληρός και άδικος θάνατος του Τζορτζ Φλόιντ καταγράφηκε και μοιράστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιούργησε ένα τεράστιο κίνημα οργής και αγανάκτησης. Αυτό που μπορεί αρχικά να φαινόταν ως μια ακόμη φρικτή περίπτωση στη μακρά σειρά δολοφονιών Αφροαμερικανών από την αστυνομία στις ΗΠΑ είχε απροσδόκητες συνέπειες πολύ πέρα από τις ΗΠΑ.

Εκατοντάδες πολίτες όχι μόνο διαμαρτυρήθηκαν σε ένδειξη αλληλεγγύης, αλλά μοιράστηκαν τις δικές τους εμπειρίες ρατσισμού στις χώρες τους. Κινητοποιήθηκαν για τον Τζορτζ Φλόιντ αλλά και για αμέτρητους άλλους ανθρώπους που έζησαν και πέθαναν ανώνυμα. Είπαν τα ονόματα των δολοφονηθέντων, έκαναν το αόρατο ορατό και απαίτησαν αναγνώριση και δικαιοσύνη. Διεκδίκησαν μια διαφορετική ζωή για τους εαυτούς τους και για άλλους, των οποίων οι ζωές θα έπρεπε να έχουν σημασία, αλλά αντιμετωπίστηκαν σαν να μην είχαν καμία απολύτως σημασία.

Στη Λατινική Αμερική οι κινητοποιήσεις βασίστηκαν σε δεκαετίες γόνιμου ακτιβισμού. Στη Βραζιλία, το 50% των 211 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας είναι μαύροι (στην ορολογία της χώρας περιγράφονται είτε ως «pretos» είτε ως «pardos»), οι διαμαρτυρίες επικεντρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττει η αστυνομία σε άτυπους οικισμούς και σε φαβέλες. Το μεγάλο και ιστορικό βραζιλιάνικο κίνημα για φυλετική δικαιοσύνη έχει ως στόχο να καταρρίψει τον ιδρυτικό μύθο της Βραζιλίας ότι είναι μια «κοινωνία του ουράνιου τόξου», απαλλαγμένη από τον ρατσισμό – ένας μύθος που αποδείχθηκε ανθεκτικός στην αντίδραση της κυβέρνησης στις διαμαρτυρίες που εξαπέλυσε η δολοφονία ενός μαύρου άνδρα, του Beto Freitas, τον Νοέμβριο του 2020 από ιδιωτικούς φρουρούς ασφαλείας που εργάζονταν σε ένα σούπερ μάρκετ Carrefour στο Πόρτο Αλέγκρε.

Σύμφωνα με κρατικούς αξιωματούχους στη χώρα, η δολοφονία του Freitas δεν είχε καμία με το χρώμα και τη φυλή, επειδή ο ρατσισμός δεν ήταν βραζιλιάνικο ζήτημα αλλά «ξένη εισαγωγή». Σε απάντηση, η ακτιβίστρια Sheila De Carvalho από τον «Μαύρο Συνασπισμό για τα Δικαιώματα» κατήγγειλε την απάθεια που επικρατεί απέναντι στη φυλετική αδικία στη Βραζιλία και τόνισε ότι «όταν υπάρχουν διεθνείς υποθέσεις όπως αυτές του Μάικλ Μπράουν, του Τζορτζ Φλόιντ και της Μπρεόννα Τέιλορ, έχουν αντίκτυπο και εδώ. Αλλά όταν συμβαίνει το ίδιο εδώ, φαίνεται ότι ο κόσμος αδιαφορεί».

Αντίστοιχες κινητοποιήσεις υπήρξαν στην Κολομβία, όταν ακτιβιστές απαίτησαν δικαιοσύνη για τον Άντερσον Αρμπολέντα, έναν Αφροκολομβιανό που πέθανε στα χέρια της αστυνομίας. Σύμφωνα με τα λόγια του David Murillo, από τον οργανισμό υπεράσπισης DeJusticia, ένα πρώτο βήμα που είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση του φυλετικού ρατσισμού θα ήταν να καταλάβουν οι άνθρωποι «τι είναι ο ρατσισμός και ότι υπάρχει πραγματικά σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας» και στη συνέχεια να δημιουργηθούν «διακρατικά δίκτυα για να δοθεί ορατότητα σε αυτό που συμβαίνει στην Κολομβία και σε άλλες χώρες».

Στη Δομινικανή Δημοκρατία ένα αφιέρωμα στον Τζορτζ Φλόιντ ήταν ταυτόχρονα μια ευκαιρία να εκφραστούν αιτήματα ισότητας και φυλετικής δικαιοσύνης για τους Δομινικανούς αϊτινής καταγωγής, τα συνήθη θύματα του ρατσισμού σε αυτό το κράτος της Καραϊβικής που συνορεύει με την Αϊτή. Το 2010 γενιές Δομινικανών αϊτινής καταγωγής στερήθηκαν τη δομινικανή υπηκοότητα, με την κυβέρνηση να δίνει το «πράσινο φως» σε νομοθεσία για το συστηματικό αποκλεισμό της κοινότητας αυτής από το δημόσιο, μένοντας επίσης παραγκωνισμένη όλους αυτούς τους μήνες της πανδημίας του κορονοϊού.

Μιλώντας από τη δική της εμπειρία αποκλεισμού, η Elena Lorac από το κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα Reconoci.do σημειώνει ότι «στη Δομινικανή Δημοκρατία πολλοί πιστεύουν ότι όλοι οι μαύροι άνθρωποι είναι Αϊτινοί. Αν είμαι μαύρη και έχω σγουρά μαλλιά με ρωτούν συνεχώς, ακόμη και αν έχω ταυτότητα, και αν δεν μπορώ να προσκομίσω ταυτότητα, μπορεί να απελαθώ, επειδή θεωρείται ότι είμαι Αϊτινή. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις μαύρων Δομινικανών που έχουν απελαθεί λόγω του χρώματος του δέρματός τους». Στις 9 Ιουνίου 2020, το Reconoci.do διοργάνωσε μια μεγάλη διαδικτυακή εκδήλωση στη μνήμη του Τζορτζ Φλόιντ, αλλά αντιμετώπισε αντιδράσεις όχι μόνο από την αστυνομία, όπως είναι ο κανόνας και αλλού, αλλά και από δεξιές εθνικιστικές ομάδες που κινητοποιούνται το τελευταίο διάστημα προχωρώντας σε επιθέσεις με βιτριόλι σε δρόμους της χώρας.

Κινήματα όπως αυτά και πολλά άλλα εργάζονται για να ξεπεράσουν την περιθωριοποίηση, τροφοδοτώντας μια άνευ προηγουμένου μετατόπιση του δημόσιου λόγου, από την κατανόηση των φυλετικών διακρίσεων ως ατομικών συμπεριφορών προς την αναγνώριση του ρατσισμού ως συστημικού φαινομένου. Οι οργανώσεις επανεστιάζουν την προσοχή τους στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές που παράγουν και αναπαράγουν τον αποκλεισμό με βάση τη φυλή. Εκτός από την καταγγελία της αστυνομικής βίας ως μια από τις πιο μοχθηρές εκφράσεις του συστημικού ρατσισμού, οι οργανώσεις απαιτούν την αναγνώριση των καταστροφικών επιπτώσεων της αποικιοκρατίας και της δουλείας, οι οποίες εξακολουθούν να στιγματίζουν ζωές στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, και ζητούν την αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών δομών που καθιστούν την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγειονομική περίθαλψη, τη στέγαση και τις κοινωνικές υπηρεσίες εξαιρετικά άνιση.

Τα φώτα της παγκόσμιας δημοσιότητας έδωσαν τη δυνατότητα στους ίδιους τους μαύρους πολίτες, πολλοί από αυτούς νέοι, γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+, να πάρουν το μικρόφωνο και να πουν τις δικές τους ιστορίες με τη δική τους φωνή. Και για μια φορά είδαν την ευκαιρία να ακουστούν οι φωνές τους, να γίνουν κατανοητά τα λόγια τους και να ληφθούν υπόψη τα επιχειρήματά τους.