Είναι ίδιοι όλοι οι επαναπατρισμοί αρχαιολογικών ευρημάτων; Κι όταν τα δεδομένα είναι τα ίδια, τι είναι αυτό που τους διαφοροποιεί; Το NEWS 24/7 σε ρεπορτάζ του αναφέρει πως η απόδειξη ότι η στήλη ήταν προϊόν παράνομης εξαγωγής από την Ελλάδα ήταν η ύπαρξη 3 φωτογραφιών της στο αρχείο του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία Ιταλού αρχαιοπώλη Τζιανφράνκο Μπεκίνα.
Είναι πραγματικά διαβολική σύμπτωση ότι, όπως μάθαμε πριν λίγες μέρες, ακριβώς 3 φωτογραφίες από το αρχείο Μπεκίνα εικονίζουν, επίσης, το ειδώλιο αρ. 29 της Συλλογής Στερν, για το οποίο η Υπουργός υπέγραψε για να παραχωρηθεί η κατοχή του σε ίδρυμα της Αμερικής και να παραμείνει για 25+25 χρόνια για έκθεση στη Ν. Υόρκη. Για ποιο λόγο η διαφορετική μεταχείριση;
Για ποιο λόγο η Υπουργός δεν έχει καν σχολιάσει τα νέα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας για τη Συμφωνία του Στερν; Επόμενο ήταν να περιμένουμε με ενδιαφέρον τις απαντήσεις της Υπουργού στις ερωτήσεις που της θέσαμε.
Ο επαναπατρισμός του Επικράτη
Η Λίνα Μενδώνη κατά τη διάρκεια της παρουσίασης ανέφερε χαρακτηριστικά για αυτόν τον επαναπατρισμό πως «Δεν υπάρχει καθολικός κανόνας ο οποίος να ακολουθείται για όλες τις περιπτώσεις επαναπατρισμού. Κάθε περίπτωση επιστροφής και επαναπατρισμού πολιτιστικού αγαθού είναι ξεχωριστή και αντιμετωπίζεται ad hoc. Κάθε αρχαίο έργο τέχνης, το οποίο βρίσκεται παρανόμως εκτός της Ελληνικής Επικράτειας πρέπει να εξετάζεται με τα εκάστοτε δεδομένα, τα οποία διαθέτει η Υπηρεσία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της επιτύμβιας στήλης, υπήρχε το τεκμηριωτικό υλικό και η στήλη επέστρεψε ακριβώς σε έναν χρόνο. Αλλες διεκδικήσεις, συχνά δεν έχουν αίσιο πέρας, ακριβώς γιατί δεν υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία τα οποία τεκμηριώνουν την προέλευση και την παράνομη πράξη αυτή καθεαυτή. Κάθε περίπτωση προϋποθέτει ξεχωριστή αντιμετώπιση». Δεν αναφέρθηκε βεβαίως σε καμία στιγμή στο όνομα του Τζιανφράνκο Μπεκίνα…
Το ερώτημα του NEWS 24/7
To NEWS 24/7 έθεσε στην Υπουργό την εύλογη ερώτηση που αφορά την πρόσφατη αποκαλυπτική έρευνα του δημοσιογράφου Νικόλα Ζηργάνου και τις πρότερες αποκαλύψεις του αρχαιολόγου Χρήστου Τσιρογιάννη που αποδεικνύουν ότι ένα ειδώλιο της συλλογής Λέοναρντ Στερν (το υπ. αριθμόν 29) βρίσκεται στο αρχείο του Τζιανφράνκο Μπεκίνα, του ίδιου δηλαδή αρχαιοκάπηλου το αρχείο του οποίου αποτέλεσε επιχείρημα για τον επαναπατρισμό της Στήλης του Επικράτη. Ρωτήσαμε συγκεκριμένα “Τι προτίθεται λοιπόν να κάνει το ΥΠΠΟΑ; Θα διεκδικήσει και την κατοχή του ειδωλίου αυτού” (θυμίζουμε πως η κυριότητα ανήκει στην Ελλάδα, ενώ η κατοχή στο Ινστιτούτο του Ντέλαγουέρ στο οποίο ο Λέοναρντ Στερν δώρισε την “άγνωστη” συλλογή του).
Η υπουργός για ακόμη μία φορά δεν έδωσε μια σαφή απάντηση, απαξίωσε μάλιστα την ερώτησή μας γιατί δεν αφορούσε την “Επιτύμβια στήλη του Επικράτη”, όπως απαξίωσε και τα σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία (φωτογραφίες, τιμολόγια πώλησης, επιστολές, συμφωνίες) που έφερε στο φως ο Νικόλας Ζηργάνος. «Αυτά που αναφέρει το πρόσφατο δημοσίευμα δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα σε ό,τι ήδη ξέρουμε. Το υπουργείο δεν έχει απεμπολήσει κανένα δικαίωμά του. Από εκεί και πέρα η αρχή μας είναι να μην απαντούμε σε δημοσιογραφικού τύπου πληροφορίες (!), να καλούμε όποιον έχει περισσότερα στοιχεία στον εισαγγελέα, στον οποίο ούτως ή άλλως έχουν προσφύγει δύο σύλλογοι και επομένως κάθε στοιχείο που μπορεί να θεωρηθεί χρήσιμο μακάρι να κατατεθεί».
Να σημειωθεί επίσης πως κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του επαναπατρισμού δεν ακούστηκε ούτε μία φορά ούτε το όνομα του Μπεκίνα ούτε το όνομα του Νικολά Κουτουλάκη, του αρχαιοπώλη με έδρα το Παρίσι που επί δεκαετίες και μέχρι το θάνατό του τροφοδοτούσε την αγορά του εξωτερικού με αρχαιότητες από λαθρανασκαφές θέσεων στην Κρήτη, τις Κυκλάδες και αλλού. Στη δημοπρασία του οίκου Christie’s η στήλη του Επικράτη αναφερόταν με προέλευση “KOUTOULAKIS“.
Όποιος έχει στοιχεία να πάει στον Εισαγγελέα
Εντύπωση έκανε η παραίνεση της Υπουργού “όποιος έχει στοιχεία να πάει στον Εισαγγελέα”, και μάλιστα ενώπιον της Εισαγγελέα Ευγενίας Σταθουλοπούλου, αρμόδιας για θέματα αρχαιοκαπηλίας, που παρέστη στην εκδήλωση.
Παρότι ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων έχουν όντως προσφύγει στην αρμόδια Εισαγγελέα και την τροφοδοτούν με όλα τα νέα στοιχεία, είναι το λιγότερο… περίεργο η αρμόδια Υπουργός, που μπορούσε και όφειλε να έχει απευθυνθεί στις εισαγγελικές και διωκτικές αρχές της Ελλάδας και της Ν. Υόρκης, να προτρέπει άλλους να το κάνουν.
Το ελληνικό δημόσιο είναι αυτό που οφείλει να διεκδικήσει την κατοχή των αντικειμένων της Συλλογής Στερν και όχι ο δημοσιογράφος Νικόλας Ζηργάνος ή κάθε άλλος δημοσιογράφος.
Πώς η μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη επέστρεψε στην Ελλάδα
Όπως ανέφερε η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βάσω Παπαγεωργίου, «Η μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη του 4ου αι. π.Χ., η οποία απολήγει σε απλή τριγωνική αετωματική επίστεψη, είχε εντοπιστεί στον ηλεκτρονικό κατάλογο δημοπρασίας του Οίκου Christie’s, που είχε προγραμματιστεί για τις 8 Δεκεμβρίου 2021. Κατά τη διάρκεια ελέγχου της συγκεκριμένης δημοπρασίας από το αρμόδιο Τμήμα της ΔΤΠΠΑ, εντοπίστηκε από αρχαιολόγο του Τμήματος η στήλη και χαρακτηρίστηκε ως ύποπτη. Έπειτα από έλεγχο, διαπιστώθηκε ότι η επιτύμβια στήλη της δημοπρασίας ήταν προϊόν παράνομης διακίνησης από την Ελληνική Επικράτεια, καθώς ταυτίζεται με αντικείμενο που εμφανίζεται σε τρεις φωτογραφίες άμεσα συνδεόμενες με αρχαιοκαπηλική δράση, από κατασχεθέν φωτογραφικό αρχείο που είναι στην κατοχή της Υπηρεσίας από το 2006. Το σημαντικότερο στοιχείο όμως, καθοριστικό για την διεκδίκησή της με αξιώσεις ήταν το γεγονός ότι η ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη περιλαμβάνεται στον κατάλογο των κινητών μνημείων για τα οποία με βάση Απόφαση του 2017 του Δ΄ Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών, που κατέστη αμετάκλητη το 2020, ο έμπορος αρχαιοτήτων G.Β. έχει κηρυχθεί ένοχος διότι τα ιδιοποιήθηκε παράνομα».
Ακολούθησαν πολύμηνες συζητήσεις μεταξύ των εκπροσώπων του Οίκου δημοπρασιών, και της ελληνικής πλευράς που εκπροσωπήθηκε από την Αστυνομικό Σύνδεσμο της Ελληνικής Πρεσβείας στο Λονδίνο, κ. Ελισάβετ Τούφα, και με τη συνδρομή της Art and Antiques Unit της Μητροπολιτικής Αστυνομίας και βεβαίως τις οδηγίες του ΥΠΠΟΑ δια της ΔΤΠΠΑ, οι κάτοχοι της στήλης δέχτηκαν να την παραδώσουν στο Ελληνικό Δημόσιο οικειοθελώς.
Ο G.B,. βέβαια είναι ο Τζιανφράνκο Μπεκίνα, ενώ η διαδικασία που περιέγραψε η κ. Παπαγεωργίου είναι η διαδικασία που προβλέπεται από τον Αρχαιολογικό Νόμο και είναι η διαδικασία που κανονικά ακολουθεί η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης, της οποίας προΐσταται. Ή τουλάχιστον αυτήν ακολουθούσε μέχρι που εμφανίστηκε η Συμφωνία για τη Συλλογή Στερν.
