Ζαν-Λικ Γκοντάρ: Αμφισβήτησε τις νόρμες κι άλλαξε το σινεμά για πάντα

Από τους πιο επιδραστικούς κινηματογραφιστές, ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, που πέθανε πέρυσι, στις 13 Σεπτεμβρίου του 2022, σε ηλικία 91 ετών, αφήνει πίσω του μια τεράστια κληρονομιά με περισσότερες από 100 ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, αλλά και ντοκιμαντέρ.

Ο Γκοντάρ είναι ο κινηματογραφιστής, ο καλλιτέχνης, ο σκηνοθέτης που φέρει τον τίτλο του «πάπα της νουβέλ βαγκ», όπως σημειώνουν οι Los Angeles Times. Ο άνθρωπος που δεν έπαψε τα τελευταία εξήντα χρόνια να στοχάζεται για την κατάσταση της ανθρωπότητας και να παράγει εικόνες μεγάλης αξίας. Απόδειξη αποτελεί και η τελευταία του συμμετοχή στο πρόσφατο Φεστιβάλ των Καννών, με την ταινία του, το Adieu au langage, η οποία είναι και η μοναδική περίπτωση ταινίας που βραβεύτηκε με τον ίδιο απόντα.

Ως νεαρός κριτικός για το περιοδικό Cahiers du Cinéma στη δεκαετία του 1950, ο Γκοντάρ κι άλλοι ομοϊδεάτες του αμφισβήτησαν τους κανόνες του σινεμά. Άλλαξαν το μέσο με τη δουλειά πίσω από την κάμερα, όπως έκανε ο Γκοντάρ με την επαναστατική πρώτη του ταινία και κλασική του γαλλικού κύματος, «Breathless» από το 1960. Μέχρι το τέλος του 1960, ο σκηνοθέτης δημιούργησε μια σειρά από σπουδαίες κινηματογραφικές δουλειές όπως οι «A Woman Is a Woman» (1961), «Contempt» (1963), «Band of Outsiders» (1964), «Alphaville» (1965), «Masculin Féminin» (1966), «Two or Three Things I Know About Her» (1967) and «Week-end» (1967).

Ακολούθησαν πρότζεκτ όπως τα «Tout Va Bien» από το 1972 με πρωταγωνίστρια την Τζέιν Φόντα, την εκδοχή του στο «King Lear» από το 1987, τα avant- garde «Goodbye to Language» και «The Image Book».

Μερικές από τις πλέον εμβληματικές ταινίες του Γκοντάρ

«Breathless», 1960

Πρόκειται για την ταινία με την οποία ξεκίνησε η «επανάσταση». Ο Ζαν-Πολ Μπελμοντό πρωταγωνιστεί ως ο Γάλλος απατεώνας Μισέλ Πουακάρ και η Τζιν Σίμπεργκ ως η Αμερικανίδα Πατρίτσια στο Παρίσι με την οποία είχε στο παρελθόν σχέση. Κι ενώ εκείνος καταζητείται, θα προσπαθήσει να κάνει την Πατρίτσια να τον αγαπήσει και να φύγει μαζί του.

«My Life to Live», 1962

Η Άννα Καρίνα, η οποία ήταν παντρεμένη με τον Γκοντάρ από το 1961 έως το 1967, είχε ήδη συνεργαστεί με τον σκηνοθέτη στις ταινίες «A Woman Is a Woman» και «Le Petit Soldat» αλλά ο ρόλος στο «Ζούσε τη ζωή της» ως Νάνα, μια γυναίκα που εγκαταλείπει την οικογένειά της για να ακολουθήσει καριέρα ηθοποιού και καταλήγει στον σκληρό κόσμο της σεξεργασίας. Τότε, θα γίνει η μούσα του γαλλικού Νέου Κύματος.

«Contempt», 1963

Με πρωταγωνίστρια την Μπριζίτ Μπαρντό και με συμβολική εμφάνιση του σκηνοθέτη Φριτς Λανγκ σε δευτερεύοντα ρόλο, η ταινία Contempt είναι μια ταινία για τη σύγκρουση μεταξύ τέχνης και επιχείρησης στη βιομηχανία. Ο σύζυγος της Camille (Μπαρντό) εργάζεται στην παραγωγή μιας ταινίας βασισμένης στην Οδύσσεια του Ομήρου, συμβολίζοντας την εποχή κατά την οποία ο κινηματογράφος ήταν περισσότερο τέχνη παρά επιχείρηση, αλλά εμφανίζονται συγκρούσεις και η ταινία υφίσταται αλλαγές προκειμένου να είναι πιο επιτυχημένη.

«Alphaville», 1965

Μια από τις πρώτες ταινίες του είδους της, πριν από ταινίες όπως το Equilibrium (2002), το Alphaville είναι μια δυστοπική ταινία επιστημονικής φαντασίας για μια κοινωνία που βρίσκεται σε έναν διαφορετικό πλανήτη, όπου τα συναισθήματα είναι απαγορευμένα. Ο Γκοντάρ κάνει μια έξυπνη κριτική για τις λειτουργίες της γλώσσας: όταν ένα συναίσθημα γίνεται απαγορευμένο στο Alphaville, οι λέξεις που το περιγράφουν αφαιρούνται από το λεξικό και το πάντα ανανεωμένο λεξικό λειτουργεί ως η Βίβλος της κοινωνίας.

«Pierrot le Fou», 1965

Σε μια από τις πιο διάσημες ταινίες του Γκοντάρ, ο απογοητευμένος οικογενειάρχης Φερντινάρντ (Ζαν-Πολ Μπελμοντό) εγκαταλείπει τη σύζυγο και το παιδί του και φεύγει από το Παρίσι μαζί με την πρώην ερωμένη του Μαριάν Ρενουά. Οι δυό τους επιδιώκουν να αποφύγουν εκείνους που τους καταδιώκουν. Με «ζωντανά» και όμορφα χρώματα, το φιλμ είναι μια από τις πιο διάσημες ταινίες του Γαλλικού Νέου Κύματος και παραμένει στη λίστα με τις πιο κλασικές του κινηματογράφου.

«First Name: Carmen», 1983

Στο φιλμ «First Name: Carmen» (1983) που έγραψε ο Γκοντάρ με την σύντροφο και συνεργάτιδά του Αν-Μαρί Μιεβίλ, ο ίδιος υποδύεται έναν σκηνοθέτη κλεισμένο σε ένα ίδρυμα, ενώ η ανιψιά του επιχειρεί μια ληστεία τράπεζας αλλά κάπου εκεί η ιστορία θα πάρει μια διαφορετική πλοκή.

«The Image Book», 2018 

Ένας 85λεπτος συνδυασμός αποσυνδεδεμένων σκηνών και ήχων που έχουν συλλεχθεί και τοποθετηθεί σύμφωνα με μια ρυθμική και ρητορική λογική που μόνο ο δημιουργός του φιλμ μπορεί να αποθεώσει. Μια ιστορία που αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Αυτό είναι το «The Image Book», η ταινία του Γκοντάρ από το 2018 που αναμειγνύει στοιχεία ντοκιμαντέρ, δράματος και θρίλερ.