COP26: Η κλιματική κρίση τροφοδοτεί έναν φαύλο κύκλο χρέους

Η καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης απαιτεί κεφάλαια για την οικοδόμηση κλιματικής ανθεκτικότητας και τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Ωστόσο οι χώρες που έχουν «φορτωθεί» βουνά μη βιώσιμου χρέους είναι υποχρεωμένες να πληρώνουν τεράστια ποσά στους πιστωτές τους.

Πέρυσι, περίπου 360 δισεκατομμύρια ευρώ δόθηκαν από τις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα για την αποπληρωμή χρεών. Πρόκειται για ζωτικούς πόρους που θα μπορούσαν να είχαν κατευθυνθεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της πανδημίας του κορονοϊού. Αντ’ αυτού, οι χώρες με χαμηλότερο εισόδημα πληρώνουν σήμερα πέντε φορές περισσότερα χρέη από ό,τι δαπανούν για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Ταυτόχρονα, τα ακραία κλιματικά φαινόμενα αναγκάζουν αυτές τις χώρες να χρεωθούν περισσότερο για να πληρώσουν για την ανοικοδόμηση τους, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο περαιτέρω υπερχρέωσης.

Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι τα ακραία κλιματικά φαινόμενα συμβαίνουν πλέον με μεγάλη συχνότητα, με ρυθμό περίπου ένα ανά εβδομάδα σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης κοστίζουν στις ευάλωτες χώρες 280 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Οι χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης βρίσκονται σε αδιέξοδο, τη στιγμή επίσης που δεν υπάρχει διεθνώς συμφωνημένος τρόπος αναστολής και «παγώματος» των πληρωμών χρέους για μια χώρα μετά από μια καταστροφή που σχετίζεται με το κλίμα. Κατά συνέπεια, παρόλο που η αντιμετώπιση των συνθηκών έκτακτης ανάγκης και η ανοικοδόμηση μετά την καταστροφή αποτελούν κρίσιμες προτεραιότητες για πολλά κράτη, τα ίδια κράτη αναγκάζονται να αποπληρώνουν το χρέος τους αντί να αξιοποιούν δαπάνες για την καλύτερη θωράκιση απέναντι στην κλιματική κρίση.

Σπάζοντας τον φαύλο κύκλο

Δεν μπορεί να υπάρξει κλιματική δικαιοσύνη χωρίς δίκαιη διευθέτηση του χρέους. Για να σπάσει ο φαύλος κύκλος του χρέους και της κλιματικής κρίσης, πρέπει να συμβούν τρία πράγματα, σύμφωνα με την Χάιντι Τσόου, επικεφαλής της Jubilee Debt Campaign που κινητοποιείται για τη διευθέτηση του υπέρογκου χρέους των ευάλωτων κρατών προς τους μεγάλους ρυπαντές του περιβάλλοντος.

«Πρώτον, οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί θα πρέπει να διαγράψουν το χρέος κάθε χώρας που επιβαρύνεται δυσανάλογα ή τουλάχιστον να διαγράψει μέρος αυτού. Οι πρωτοβουλίες των G20 για την ελάφρυνση του χρέους χρειάζονται βαθιές αλλαγές, ενώ μακροπρόθεσμα πρέπει να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη διαδικασία διαγραφής χρέους οποιασδήποτε χώρας το χρειάζεται, που θα είναι δίκαιη και διαφανείς και θα διασφαλίζει ότι οι χώρες και οι πιστωτές θα μπορούν να διαπραγματεύονται επί ίσοις όροις. Δεύτερον, σε περίπτωση κλιματικής καταστροφής, οι αποπληρωμές θα πρέπει να ανασταλούν αμέσως και να δημιουργηθεί ένα νέο ταμείο επιχορηγήσεων για απώλειες και ζημιές, το οποίο θα συμβάλει στο κόστος της ανοικοδόμησης μετά από ένα ακραίο κλιματικό φαινόμενο. Τρίτον, τα πλούσια κράτη θα πρέπει να θέσουν και να υλοποιήσουν στόχους χρηματοδότησης του κλίματος ύψους τουλάχιστον 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, σύμφωνα με τις ανάγκες και τα αιτήματα των πιο ευάλωτων χωρών του παγκόσμιου Νότου. Η χρηματοδότηση του κλίματος πρέπει να γίνεται με τη μορφή επιχορηγήσεων και όχι δανείων, ώστε να αποζημιώνει πραγματικά τα κράτη για μια κρίση που δεν δημιούργησαν, ώστε παράλληλα να μην επιδεινώνεται η υπάρχουσα υπερχρέωση».

Η Τσόου υπογραμμίζει ότι αυτά τα βήματα μπορούν να βοηθήσουν να σπάσει το καθοδικό σπιράλ της συνεχιζόμενης και επιδεινούμενης υπερχρέωσης και να ενισχυθεί η κλιματική δικαιοσύνη. «Το να αγνοείται ή να υποβαθμίζεται συνεχώς η διασύνδεση της κρίσης χρέους και της κλιματικής κρίσης επιδεινώνει και τις δύο κρίσεις και αφήνει τις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα να σηκώνουν ένα δυσανάλογο βάρος, ενώ βαθαίνει την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των πλούσιων χωρών και των πιο αδύνατων», προσθέτει.  «Όσο για την COP26», σημειώνει η Τσόου, «για να υπάρξει πρόοδος θα πρέπει να διαμορφωθούν νέες διακρατικές και περιφερειακές συμμαχίες, που να μην αφορούν μόνο τις πολιτικές ηγεσίες, αλλά πρωτίστως την κοινωνία των πολιτών. Θα υπάρξει κάτι τέτοιο;»

Η ROSA βρίσκεται στη Γλασκώβη και σας μεταφέρει τον παλμό από την σύνοδο για το κλίμα COP26 μέσα από ρεπορτάζ, δηλώσεις και συνεντεύξεις.