Περιμένοντας την απόφαση του δικαστηρίου για την καταδίκη της ΧΑ τις επόμενες ημέρες, φέρνω στο νου μου το κλίμα που επικρατούσε την εποχή που δολοφόνησαν τον Παύλο Φύσσα. Όχι το γενικό πολιτικό κλίμα μόνο, που έχει πολύ συζητηθεί και αναλυθεί, αλλά την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα στην περιοχή του Σταθμού Λαρίσης, όπου ήταν και τα κεντρικά γραφεία της ΧΑ, όπως τη βίωσα εκείνη τη χρονιά ανάμεσα σε οικογένειες και παιδιά.
Δεν μπορώ να το περιγράψω εύκολα σε μια πρόταση αλλά το 2013 στην περιοχή του Σταθμού Λαρίσης βασίλευε ο τρόμος της ΧΑ, σαν πυκνή ομίχλη πάνω από κεφάλια των ανθρώπων, των ελληνικών και μεταναστευτικών οικογενειών και των παιδιών τους. Η ΧΑ ξετύλιγε το πολιτικό της σχέδιο και τη στρατηγική της σε πολλά επίπεδα: δολοφονίες, τραυματισμούς, τρομοκράτηση, ρατσιστικές επιθέσεις αλλά, ταυτόχρονα, περιπολίες και παρουσία στις υποβαθμισμένες γειτονιές και, το πιο σημαντικό για μένα, στρατολόγηση μέσα στα σχολεία εφήβων, που με τη σειρά τους επηρέαζαν και τρομοκρατούσαν ακόμη και παιδιά του Δημοτικού σχολείου.
Το γνωρίζαμε από πρώτο χέρι, καθώς μετά από μια περίπου δεκαετία ακτιβιστικού νομαδισμού, το «Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού», ένα σωματείο του οποίου ήμουν πρόεδρος, κατέληξε εκείνη την εποχή να δημιουργήσει ένα «Πολιτιστικό Εργαστήρι» κοντά στο Σταθμό Λαρίσης. Είχαμε περάσει από πολλά σχολεία του κέντρου, συζητώντας με εκπαιδευτικούς και παιδιά για τα δικαιώματα των ανηλίκων, έπειτα από τα Εξάρχεια υποστηρίζοντας και εμψυχώνοντας με μαθήματα ελληνικών και δράσεις ενσωμάτωσης ασυνόδευτους ανήλικους αιτούντες άσυλο, στη συνέχεια από το Μεταξουργείο, όπου μαγειρεύαμε για οικογένειες Αφγανών με παιδιά και εγκύους.
Ακολουθώντας τη διαίσθησή μας για τις εξελίξεις, που μας οδηγούσαν όλο και πιο κοντά στο μεταναστευτικό και προσφυγικό αλλά και στην οδύσσεια των πιο ευάλωτων και φτωχών στρωμάτων του κέντρου της πόλης μέσα στην κρίση, αποφασίσαμε να εγκαταστήσουμε το πολιτιστικό εργαστήρι μας σε έναν ισόγειο χώρο στην οδό Αλκαμένους, λίγα τετράγωνα από τα γραφεία της ΧΑ και το Σταθμό Λαρίσης. Ένα χώρο που τον σχεδιάσαμε έτσι, ώστε να προσφέρει καταφύγιο στα παιδιά, με βιβλιοθήκη και δεκάδες εθελοντές για πολιτιστικές δραστηριότητες και κοινωνική στήριξη, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα πολιτισμικό παρατηρητήριο. Η παρουσία τόσων ανθρώπων που έρχονταν εκεί από όλα τα σημεία της Αθήνας, έδινε το σήμα μιας διαφορετικής χειραφετητικής και δημιουργικής κουλτούρας, ανοιχτής και εμψυχωτικής, στα σχολεία, τους εκπαιδευτικούς και τις οικογένειες της περιοχής, που ήρθαν κοντά μας από την πρώτη μέρα. Οι μεταξύ μας συζητήσεις κατέληγαν ότι δεν μπορούσαμε να αφήσουμε στη ναζιστική τρομοκρατία τα πιο αδύναμα σημεία της πόλης και γι’ αυτό έπρεπε να είμαστε παρόντες.
Όμως η πραγματικότητα δεν ήταν απλή. Τα βράδια όταν άρχιζε να σκοτεινιάζει τα κακά συναπαντήματα με τις μαυροντυμένες ομάδες τρόμαζαν τους εθελοντές, νέους και μεγαλύτερους. Η θρασύτητα και το αίσθημα κυριαρχίας που εκδήλωναν αυτά τα τάγματα εφόδου στο δρόμο, η κατά μέτωπο συναντήσεις που ανάγκαζαν ανθρώπους να στρίψουν σε ένα στενό για να τους αποφύγουν, η ρητή απαίτησή τους να κατέβει ακόμη μια κοπέλα από το πεζοδρόμιο για να περάσουν αυτοί που έρχονταν από απέναντι, έγιναν καθημερινή πραγματικότητα. Οι εθελοντές δήλωναν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν μαθήματα όταν σκοτείνιαζε, ήθελαν να φεύγουν νωρίς. Πέρασαν μήνες ωσότου καταφέρουμε να ισορροπήσουμε το πρόγραμμά μας. Νιώθαμε την ατμόσφαιρα του φόβου των οικογενειών, μαθαίναμε για συμβάντα στα σχολεία, φοβόμασταν ότι μπορεί να μας σπάσουν τα τζάμια. Ούτε λόγος βέβαια να απευθυνθούμε για προστασία ή να καταγγείλουμε συμβάν στο αστυνομικό τμήμα του Αγ. Παντελεήμονα όπου ανήκε η περιοχή, γνωστό για τον τρόπο που χειριζόταν τις υποθέσεις αυτές.
Έτσι, η δολοφονία του Παύλου Φύσσα μας πάγωσε όλους. Ο φόβος γινόταν τρόμος να μην χαθούν κι άλλες ανθρώπινες ζωές αθώων. Τα Χριστούγεννα του 2013, συνέβη και το εξής περιστατικό. Ένας από τους εκπαιδευτικούς με τους οποίους συνεργαζόμασταν ετοίμαζε με τα παιδιά για τη γιορτή ένα αντιρατσιστικό έργο. Ήταν ένας εμπνευσμένος δάσκαλος, που ενέπνεε και ενθάρρυνε μια πολυπολιτισμική τάξη. Ήμασταν όλοι καλεσμένοι, όταν ξαφνικά μας ενημέρωσε πως ο μαθητής που θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο είχε καταρρεύσει στις πρόβες μέσα στην τάξη και το έργο κινδύνευε να μην ανέβει. Τελικά το παιδί αντικαταστάθηκε και η γιορτή πραγματοποιήθηκε. Αυτό που μάθαμε όμως, ήταν πως ο μικρός μαθητής του Δημοτικού είχε υποστεί τόση πίεση από τον μεγαλύτερο αδελφό του που πήγαινε στο Λύκειο και συμμετείχε σε ομάδα της ΧΑ, να μην συμμετάσχει στο αντιρατσιστικό έργο, ώστε δεν άντεξε και κατέρρευσε. Καταλάβαμε ότι το αυγό του φιδιού είχε φτάσει ως το Δημοτικό σχολείο, τύλιγε την ουρά του γύρω από φτωχές οικογένειες και παιδιά μεταναστών, απειλούσε εκπαιδευτικούς και κάθε «διαφορετικό» που βρισκόταν στο δρόμο του.
Η απόφαση της δίκης για τον Παύλο Φύσσα και η καταδίκη της ΧΑ ως εγκληματικής οργάνωσης, θα δικαιώσει τη μνήμη αυτού του λαϊκού παιδιού που ύψωσε το ανάστημά του απέναντι στους ναζί και, μαζί, όσους αντιστάθηκαν και όσους αγωνίστηκαν όλα αυτά τα χρόνια.
*Η Μυρσίνη Ζορμπά είναι πρώην Υπουργός Πολιτισμού.
