Βασιλική Γραμματικογιάννη στη Rosa: «Δεν μπορείς να προσφέρεις στους πολίτες αν δεν τους ακούς»

Μπαίνουμε στην τελική ευθεία των ευρωεκλογών της 9ης Ιουνίου και ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και λίγο για πολιτική. Καλό το lifestyle, ναι, το χρειαζόμαστε, αλλά χρειαζόμαστε και την πολιτική διάσταση της εκλογικής αναμέτρησης. Έτσι δεν είναι;

Παρακάτω μιλάμε με τη Βασιλική Γραμματικογιάννη, ένα πρόσωπο με βαθιά εμπειρία από τα κινήματα της οικολογίας, ενεργά συμμέτοχη σε ό,τι έχει να κάνει με τον λεγόμενο “πράσινο προοδευτικό χώρο” στην Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια.

Πάμε να ξεκινήσουμε.

Τι σημαίνει για εσάς ο όρος “Κοινωνική Ευρώπη”;

Σας ευχαριστώ για την ερώτηση. Για μένα κοινωνική Ευρώπη σημαίνει διάλογος με τους πολίτες. Δεν μπορείς να προσφέρεις στους πολίτες αν δεν τους ακούς. Αν δεν ξέρεις τις ανάγκες τους, τους φόβους τους, τις αγωνίες τους. Και οι πολιτικοί δεν γνωρίζουν πραγματικά τις ανάγκες των πολιτών. Δυστυχώς μοιάζουν να ζουν εκτός κοινωνίας. Οι πολίτες δεν χρειάζονται εξαγγελίες, δεν χρειάζονται να “συνταγογραφήσεις” το μέλλον τους αλλά χρειάζονται να δουν ότι είσαι ικανός να φτιάξεις το “φάρμακο” που θα βελτιώσει τη ζωή τους.

Στη θεωρία λοιπόν και στις εξαγγελίες κοινωνική Ευρώπη είναι η συνεκτική Ευρώπη, η Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς, η πολιτιστική και ποικιλόμορφη Ευρωπαϊκή κοινωνία. Στην πράξη αυτό σημαίνει οικονομική και κοινωνική πρόοδος, καταπολέμηση των διακρίσεων και των κοινωνικών αποκλεισμών. Σημαίνει εργασία, υγεία, παιδεία, κατοικία για όλους.

Κοινωνική Ευρώπη σημαίνει λοιπόν ευημερία, με την έννοια της ανθρώπινης ζωής για όλες και όλους, ανεξάρτητα από την αγοραστική μας δύναμη. Δυστυχώς όμως αυτά δεν τα βλέπουμε. Σήμερα στην Ευρώπη ανάμεσα στα κράτη μέλη υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Διαφορές στους μισθούς, στα εισοδήματα, στο κράτος κοινωνικής πρόνοιας, στην παιδεία, στην αγορά εργασίας. Υπάρχει χάσμα μεταξύ των χωρών.

Κατά τη γνώμη μου λοιπόν και από την προσωπική μου εμπειρία για να υπάρξει κοινωνική Ευρώπη θα πρέπει να κάνουμε στροφή στον τρόπο ζωής μας. Να στραφούμε περισσότερο στις αξίες, την ελευθερία και την ανεξάρτητη ζωή. Να μην επιτρέπουμε να υπάρχει κοινωνική απομόνωση. Αν παρατηρείς τι συμβαίνει γύρω σου σε μεγάλες πόλεις όπως είναι η Αθήνα οι εικόνες της απομόνωσης των ανθρώπων είναι τρομακτικές. Αν εμείς ως πολίτες κάνουμε αυτή τη στροφή τότε θα την απαιτήσουμε και από τους πολιτικούς.

Για μένα λοιπόν κοινωνική Ευρώπη σημαίνει οι άνθρωποι να νιώθουν ασφαλείς, να νιώθουν ότι έχουν σιγουριά, σταθερότητα. Οι νέοι να ξεκινούν τη ζωή τους από την ίδια αφετηρία. Σήμερα αυτό δεν συμβαίνει. Οι ανισότητες είναι μεγάλες. Οι άνθρωποι νιώθουν ότι αύριο η ζωή τους μπορεί να ανατραπεί, να μείνουν χωρίς δουλειά, χωρίς σπίτι…και όλο αυτό τροφοδοτεί το μίσος, το θυμό, την άκρα δεξιά…

Υπάρχει ισχυρό πολιτικό αντίδοτο απέναντι στην ενίσχυση της ακροδεξιάς ρητορικής και του λαϊκισμού; Κι αν ναι, μέσα από ποιες πολιτικές; 

(Γελώντας) Ναι η κοινωνική Ευρώπη που προαναφέραμε.

Η ευημερία είναι το αντίδοτο κατά της ακροδεξιάς. Τι σημαίνει όμως πραγματική ευημερία; Για μένα ευημερία είναι το πως νιώθουμε. Ευημερία είναι οι σχέσεις μας, η ψυχική μας κατάσταση, η δημιουργικότητα μας, η παιδεία μας, οι γνώσεις και οι πράξεις μας. Και φυσικά και η οικονομική μας σταθερότητα. Δυστυχώς όμως στην καπιταλιστική μας κοινωνία η οικονομική μας κατάσταση μετράει περισσότερο από όλα τ’ άλλα στη ζωή. Για τους περισσότερους ανθρώπους είναι μέσο επιβίωσης, αλλά για τους για τους πιο πλούσιους, εκτός από την άνετη ζωή,  χρήμα σημαίνει και δύναμη αλλά και τρόπο να σε σέβονται και να σε εκτιμούν.

Ωστόσο τη δεδομένη στιγμή το πολιτικό αντίδοτο απέναντι στην ακροδεξιά νομίζω ότι είναι οι πολιτικοί με θάρρος να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να βγουν και να πούνε την αλήθεια. “Ναι τα κάναμε “θάλασσα”, κάναμε λάθος. Το σύστημα αυτό που υπηρετήσαμε είναι αυτό που δημιούργησε το πρόβλημα. Είναι αυτό που δημιουργεί τις ανισότητες, την ακραία φτώχεια από τη μια, και τον ακραίο πλούτο από την άλλη. Είναι αυτό που κατασκευάζει τους πολέμους, που δημιουργεί φτώχεια, προσφυγιά και  δυστυχία. Το σύστημα αυτό που υπηρετήσαμε σκοτώνει τους ανθρώπους και τον πλανήτη”. Αυτή η παραδοχή είναι το ισχυρό πολιτικό αντίδοτο. Οι πολιτικοί να παραδεχτούν τα λάθη και να δουλέψουμε όλοι μαζί για να αλλάξει αυτό το σύστημα. Το να επικρίνεις τους ανθρώπους που βλέπουν το μέλλον τους να καταστρέφεται και εκφράζουν το θυμό τους στρεφόμενοι στην ακροδεξιά δεν είναι ο σωστός τρόπος για να την αποτρέψεις. Πρέπει να τους δώσεις τη διέξοδο της ευημερίας όπως την ανέφερα.

Οι πολιτικές επιλογές για τον πράσινο χώρο ώστε να επιτευχθεί ευημερία και κοινωνική συνοχή είναι η ανακατανομή των εισοδημάτων μέσω της φορολόγησης του πλούτου, το εγγυημένο εισόδημα, η κοινωνική κατοικία, η παιδεία, η εξασφάλιση εργασίας, και φυσικά η διάσταση της δικαιοσύνης στην Πράσινη Μετάβαση. Η αναζωογόνηση της υπαίθρου και ο πιο ελεύθερος, ανεξάρτητος και ήσυχος τρόπος ζωής.

Το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα παραμένει χαμηλά στη δημόσια συζήτηση στα κράτη-μέλη της ΕΕ, στα θεσμικά όργανα, στην Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο. Για ποιο λόγο εκτιμάτε ότι συμβαίνει αυτό;

Πιθανότατα θεωρούν ότι, αποσιωπώντας το πρόβλημα και υιοθετώντας σκληρότερες πολιτικές, κατευνάζουν τους ψηφοφόρους που κοιτούν προς την ακροδεξιά. Δεν νομίζω ότι λειτουργεί: σε τέτοιες καταστάσεις, το «αυθεντικό» είναι συνήθως ελκυστικότερο.

Πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η στήριξη των φτωχότερων χωρών, ώστε να μπορούν να προσφέρουν στους πολίτες τους ασφάλεια και καλύτερη ζωή. Δεν έχουμε περιθώρια για άλλες ανεύθυνες παρεμβάσεις που πυροδοτούν κι άλλους πολέμους, ούτε για άλλη ολιγωρία και καθυστερήσεις απέναντι στην κλιματική κρίση. Όλα αυτά δημιουργούν πολλαπλάσιους πρόσφυγες.

Παράλληλα, χρειαζόμαστε μια βιώσιμη μεταναστευτική και προσφυγική πολιτική. Το Δουβλίνο-3 να αντικατασταθεί με ένα δίκαιο και ισότιμο σύστημα για μετεγκατάσταση, σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσων προσφύγων έχουν ήδη λάβει καθεστώς ασύλου. Προτείνουμε σύστημα ανθρωπιστικών διαδρομών για την ασφαλή δίοδο των αιτούντων άσυλο, ειδική φροντίδα και εκπαίδευση για ασυνόδευτα ανήλικα άτομα, ανάπτυξη ελεύθερων ζωνών υπό την εποπτεία διεθνών οργανισμών για την αξιοπρεπή προσωρινή διαβίωση τους, όπου θα εξετάζονται οι αιτήσεις ασύλου με βάση την ανάγκη διεθνούς προστασίας και το πόσο ευάλωτο είναι κάθε άτομο.

Πως αξιολογείτε το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης; Χρήζει μεταρρύθμισης ή οι προβλέψεις του απαντούν στη σημερινή κοινωνική και κοινωνική πραγματικότητα σε ΕΕ και Ευρωζώνη;

Πρώτη παρατήρηση είναι ότι ο αλόγιστος δανεισμός μεταφέρει τελικά τις τωρινές δαπάνες στις επόμενες γενιές: ως Πράσινοι, λοιπόν, έχουμε ένα παραπάνω λόγο να θέλουμε υπεύθυνα και ισορροπημένα δημόσια οικονομικά. Από την άλλη, όμως, η κυρίαρχη δημοσιονομική ορθοδοξία στραγγαλίζει ολόκληρες κοινωνίες. Όχι μόνο τη δική μας, αλλά ακόμη και τη Γερμανία: πρόσφατα είδαμε την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, εκεί, που απαγόρευε να χρησιμοποιηθούν για την ενεργειακή μετάβαση τα 60 δισ. που είχαν μείνει από τα προγράμματα για την πανδημία. Οι Πράσινοι ήταν η κύρια δύναμη που αντιτάχθηκε σε αυτή τη λογική. Οι επείγουσες λοιπόν δημόσιες επενδύσεις απέναντι στην κλιματική κρίση είναι ανάγκη να εξαιρούνται από τα υπόλοιπα όρια δαπανών: διαφορετικά θα αναγκαστούμε στο μέλλον να ξοδέψουμε πολύ περισσότερα, για τις καταστροφές και τις απώλειες που δεν θα έχουμε έγκαιρα αποτρέψει.

Ειδικά για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, ήδη από τη μεγάλη κρίση της ευρωζώνης οι Πράσινοι έχουν καταθέσει μια ολοκληρωμένη εναλλακτική πρόταση, για ριζική αντικατάστασή του με ένα Σύμφωνο Βιώσιμης Ευημερίας. Όσοι ενδιαφέρονται, μπορούν να το δουν αναλυτικά εδώ. Πολύ συνοπτικά, περιλαμβάνει πλαίσιο Φορολογικής Σύγκλισης, αυξημένο Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό με «ιδίους πόρους» για να καλυφθεί το χάσμα πλουσιότερων και φτωχότερων χωρών, παράλληλη επιτήρηση και για συγκεκριμένους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς δείκτες δίπλα στους δημοσιονομικούς, Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο στηριγμένο και σε ευρωομόλογα, αναδιάρθρωση του μη βιώσιμου εθνικού δημόσιου χρέους, εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος. Δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά πιστεύω ότι τα περισσότερα από αυτά είναι εξαιρετικά επίκαιρα και σήμερα.

Ποιος είναι ο βασικός τομέας με τον οποίο θα ασχοληθείτε σε περίπτωση εκλογής σας στο Ευρωκοινοβούλιο;

Ο τομέας του διατροφικού μας συστήματος και το αποτύπωμα που έχει στο περιβάλλον και στην υγεία μας. Το διατροφικό μας σύστημα εξυπηρετεί τα κέρδη των εταιρειών εις βάρος του περιβάλλοντος, της ανθρώπινης υγείας και της ευζωίας των ζώων. Τα μισά αέρια του θερμοκηπίου προέρχονται από το διατροφικό σύστημα, ενώ το 70% της χρήσης του νερού στο κόσμο προορίζεται για την εντατική γεωργία και το 80% της ρύπανσης των θαλασσών και του υδροφόρου ορίζοντα προέρχεται από τα φυτοφάρμακα και τα κάθε λογής χημικά που χρησιμοποιούνται στις εντατικές καλλιέργειες. Παράλληλα εκτός ότι τρώμε δηλητήρια και αρρωσταίνουμε, είμαστε και όμηροι των εταιρειών -τύπου Monsanto- που ελέγχουν την τροφή μας.

Φέτος είδαμε στο επίκεντρο των αγροτικών διαδηλώσεων να βρίσκεται η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Πρόκειται για μια κακοσχεδιασμένη αγροτική πολιτική που προωθεί αυτό το μοντέλο της βιομηχανικής καλλιέργειας μεγάλης κλίμακας. Είναι ένα μοντέλο που πνίγει τους μικρούς αγρότες και την ευρωπαϊκή ύπαιθρο. Αυτή τη στιγμή η απάντηση της ΕΕ στις διαμαρτυρίες των αγροτών είναι μια πρόταση για κατάργηση των ελάχιστων περιβαλλοντικών προτύπων της ΚΑΠ. Ωστόσο ενώ φαινομενικά φαίνεται ότι θα προσφέρει μια βραχυπρόθεσμη ανακούφιση στους αγρότες μακροπρόθεσμα τους υπονομεύει και θα τους αφήσει πιο ευάλωτους στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και της απώλειας της βιοποικιλότητας.

Η ανθρώπινη ευημερία λοιπόν ξεκινάει από την τροφή μας ως απαραίτητο συστατικό της επιβίωσης μας. “Είμαστε ότι τρώμε, η τροφή μας είναι το φάρμακο μας” δεν λέμε συχνά; Συνεπώς θέλω να δουλέψω πάνω σε αυτό το πολύτιμο αντικείμενο. Η Ελλάδα επειδή έχει μικρό κλήρο μπορεί να προωθήσει τη βιολογική καλλιέργεια, τη περμακουλτούρα και τη δασογεωργία. Μπορεί να εξασφαλίσει διατροφική αυτάρκεια και οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε καλής ποιότητας προϊόντα και σε καλές τιμές. Αυτό βέβαια όταν υπάρχουν πολιτικές που να κατευθύνουν τις επιδοτήσεις από την βιομηχανική γεωργία που προορίζονται σήμερα, στους μικρούς αγρότες και στους βιοκαλλιεργητές . Είναι άδικο και απαράδεκτο οι αγρότες να μην μπορούν να πουλήσουν τους σπόρους τους αλλά αυτό να είναι προνόμιο μόνο των εταιρειών. Θα αγωνιστώ λοιπόν για την εφαρμογή μιας αγροτικής πολιτικής που έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον και όχι όχι τα κέρδη των εταιρειών.