European Super League: Ένα πρότζεκτ κάθε άλλο παρά ποδοσφαιρικό  

Η σκέψη γι’αυτό το επεισόδιο πάει πίσω στην Πέμπτη 21η Δεκεμβρίου 2023, όταν το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε απόφαση κατά του μονοπωλίου της UEFA και της FIFA στο ποδόσφαιρο στη Ευρώπη.

Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα συμβεί με την ευρωπαϊκή Super League, αλλά αυτό που βλέπουμε είναι μια οργανωμένη προσπάθεια να κινηθεί το ποδόσφαιρο στην Ευρώπη προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση που έχει στο επίκεντρό της την αύξηση των κερδών για μια μικρή ομάδα παραγόντων, διαλύοντας τον οικουμενικό χαρακτήρα του αθλήματος κι αποφεύγοντας παράλληλα να απαντήσει στα μείζονα θέματα που αντιμετωπίζει σήμερα το ποδόσφαιρο. Υπό αυτή την έννοια, μέσω του εγχειρήματος της Super League, το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο βιώνει τα πρώτα βήματα προς έναν λαϊκισμό που περνά από το πεδίο της πολιτικής στο πεδίο του αθλητισμού, και συγκεκριμένα του ποδοσφαίρου.

Για πολλούς θεωρητικούς, ο όρος «λαϊκισμός» είναι ένας ασαφής όρος που χρησιμοποιείται από διάφορους πολιτικούς για να χαρακτηρίσουν τους αντιπάλους τους αρνητικά, να τους στηλιτεύσουν και να αποδομήσουν τα επιχειρήματά τους – και σε μεγάλο βαθμό αυτό ισχύει πράγματι. Εδώ και χρόνια πολιτικοί επιστήμονες προσπαθούν να ορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τι είναι και τι δεν είναι λαϊκισμός, και οποιαδήποτε συζήτηση επ’αυτού, ακόμη κι αν αφορά το ποδόσφαιρο, δεν μπορεί να μην ξεκινά από το ακαδημαϊκό έργο. Από αυτή την άποψη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα δοκίμια για το θέμα είναι αναμφισβήτητα το βιβλίο «Populism: A Very Short Introduction», γραμμένο από τον Ολλανδό Cas Mudde μαζί με τον Χιλιανό Cristóbal Rovira Kaltwasser (δύο από τους κορυφαίους ειδικούς στο θέμα παγκοσμίως), που δημοσιεύτηκε το 2017 από το Oxford University Press.

Τα πολύπλοκα προβλήματα του ποδοσφαίρου ξεπερνούν κατά πολύ τον τζίρο, που σήμερα είναι πράγματι ένας από τους υψηλότερους στον κόσμο, όχι μόνο στον αθλητικό τομέα. Τα πραγματικά ζητήματα του ποδοσφαίρου είναι η έλλειψη ουσιαστικών μέτρων απέναντι στην κλιμακούμενη κλιματική κρίση, η σχέση με τους φιλάθλους, η συμπερίληψη αθλητών που ανήκουν σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, το αυξανόμενο κόστος της διοργάνωσης διεθνών τουρνουά όπως το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα και το Παγκόσμιο Κύπελλο, η αμφιλεγόμενη σχέση μεταξύ κρατών που κάνουν sportswashing κατά του αθλήματος, η συμφόρηση στο ετήσιο καλεντάρι με τις συνακόλουθες επιπτώσεις στην σωματική και ψυχική υγεία των παικτών. Όλα τα προβλήματα δηλαδή που σνομπάρει καθένα από τα δύο εμπλεκόμενα μέρη, ανίκανο κι αδιάφορο να τα λύσει και να δώσει πειστικές απαντήσεις.

Όμως η ανάλυση των Mudde και Kaltwasser είναι βαθύτερη από αυτό. Οι δύο ερευνητές εντοπίζουν τρεις βασικές έννοιες στον λαϊκισμό: τον λαό, την ελίτ και τη γενική βούληση. Οι λαϊκιστές οικοδομούν την αφήγησή τους στη σύγκρουση μεταξύ του λαού και της ελίτ, αποδίδοντας στον λαό σχεδόν υπεράνθρωπες ικανότητες αξιολόγησης. Η έννοια του «κυρίαρχου λαού» είναι αυτό που στην πολιτική μπορούμε να συνοψίσουμε ως «ο λαός έχει πάντα δίκιο»: κάθε λαϊκιστής πολιτικός ισχυρίζεται ότι έχει ψηφιστεί από τον λαό, ο οποίος νοείται ως ένα ομοιογενές σύνολο. Ο λαός αποφασίζει, ο λαός έχει δίκιο και – στην προκειμένη περίπτωση – αμφότερες οι πλευρές χρησιμοποιούν τον λαό κατά το δοκούν: η μεν UEFA για ναι προστατέψει δήθεν τους φιλάθλους από τα «αρπακτικά» της Super League, και από την άλλη οι εισηγητές της Super League μιλώντας εξ ονόματος του λαού – των φιλάθλων δηλαδή παγκοσμίως – τονίζοντας ότι θέλουν να ικανοποιήσουν τη δίψα του για περισσότερο και καλύτερο ποδόσφαιρο.

Ο επικεφαλής της UEFA Aleksander Čeferin κάνει έκκληση στους  «κυρίαρχους ανθρώπους» που «μπορούν να κάνουν τη διαφορά», όπως σημειώνει, αν βρουν τη δύναμη να αντιταχθούν στην ελίτ της Super League, που προσδιορίζονται ως μια μικρή ομάδα επιχειρηματιών. Ο Čeferin προσθέτει ακόμα ότι «Το ποδόσφαιρο δεν θα πουληθεί σε αυτό που αποκαλώ βρώμικο» σε εκείνους που ενεργούν ενάντια στην «παράδοση», όπως υπογραμμίζει. Ο τρόπος που ο Σλοβένος ποδοσφαιρικός παράγοντας περιγράφει τη Super League ακολουθεί αυτό που λένε οι Mudde και Kaltwasser για την έννοια της ελίτ: ότι αποτελεί ένα εξίσου ομοιογενές, όμως σε αυτή την περίπτωση διεφθαρμένο και απεχθές σώμα, αριθμητικά μικρό και συχνά ταυτισμένο με εκείνους που κατέχουν θέσεις εξουσίας στην οικονομική και χρηματοπιστωτική σφαίρα, που δρα ενάντια στο εθνικό συμφέρον – στην περίπτωσή μας, ενάντια στο συμφέρον του ποδοσφαίρου.

Υπό το πρίσμα όλων αυτών, και λαμβάνοντας υπόψη τον κεντρικό ρόλο που παίζει το ποδόσφαιρο στην ευρωπαϊκή κοινωνία, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η πολιτική ήταν και παραμένει στην πρώτη γραμμή του debate για τη Super League, τόσο το 2021 όσο και το 2023. Και στις δύο περιπτώσεις, η βρετανική κυβέρνηση ήταν εκείνη που παρενέβη πιο μαζικά, στεκόμενη αρνητικά προς το εγχείρημα της Super League για να θωρακίσει τα συμφέροντα της Premier League.

Πρόσφατα, η Ντάουνινγκ Στριτ τόνισε ότι επεξεργάζεται κανόνες για να εμποδίσει βρετανικούς συλλόγους να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε οργάνωση εκτός του ελέγχου της UEFA. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η βρετανική πολιτική ηγεσία ήρθε να εμπλακεί στο ποδόσφαιρο, δικαιολογώντας αυτή την επιλογή από την ανάγκη υπεράσπισης της λαϊκής κυριαρχίας, για να ταχθεί στο πλευρό των οπαδών των μεγάλων αγγλικών ομάδων που το 2021 τάχθηκαν μαζικά κατά της Super League. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι στην ίδια «γραμμή» βρίσκεται και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Κιρ Στάρμερ, ο οποίος έχει υποσχεθεί ότι σε περίπτωση εκλογής του θα αποτρέψει με κάθε τρόπο τη δημιουργία της Super League: «Ήρθε η ώρα να βάλουμε τους οπαδούς πρώτα», τόνισε σε συνέντευξή του ο επικεφαλής των Εργατικών, απηχώντας το λαϊκό αίσθημα των οπαδών.

Ακούστε το νέο επεισόδιο του podcast «Πελότα Λίμπρε»:

*Στο σημερινό μας επεισόδιο προσφέρουμε δώρο δύο λευκώματα του φωτορεπόρτερ Sergio Siano από τις εκδόσεις Intra Moenia, αφιερωμένα στον Ντιέγκο Μαραντόνα. Το ασπρόμαυρο λεύκωμα περιέρχει φωτογραφίες του Ντιέγκο από την πορεία του στη Νάπολι, εκεί όπου λατρεύτηκε όσο κανείς άλλος, με δηλώσεις και ατάκες πρωταγωνιστών της εποχής.