Όταν οι Ισπανοί ποδοσφαιριστές «γκρέμισαν» τις αντεργατικές πολιτικές του Φράνκο

Είναι η 4η Μαρτίου του 1979 και η νεαρή ιβηρική δημοκρατία αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις που θα μπορούσαν να διαμορφώσουν το μέλλον της. Ο δικτάτορας Φρανθίσκο Φράνκο έχει αποβιώσει, όμως τα απόνερα του φρανκισμού διατρέχουν τον κρατικό μηχανισμό και τους θεσμούς. Τρεις μέρες νωρίτερα, οι πολίτες πήγαν να ψηφίσουν για πρώτη φορά με το νέο Σύνταγμα, μετά από σαράντα χρόνια δικτατορίας, ενώ την ίδια στιγμή η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με κάτι που κανείς μάλλον δεν περίμενε ποτέ: την πρώτη ποδοσφαιρική απεργία.

Δύο χρόνια πριν, το φθινόπωρο του 1977, στο διάσημο νυχτερινό κέντρο Cerebro, στην καρδιά της νυχτερινής ζωής της Μαδρίτης, ο πρώην τερματοφύλακας της Ατλέτικο Μαδρίτης Μανουέλ Εστέο και ο φίλος του Χουανίτο, επιθετικός της Ρεάλ Μαδρίτης, βρίσκονται και συζητούν για τις συνθήκες εργασίας πολλών συναδέλφων τους από τα χαμηλότερες κατηγορίες. Πίσω από έναν μικρό αριθμό πλούσιων επαγγελματιών ποδοσφαιριστών εθνικής εμβέλειας βρίσκεται μια τεράστια κοινότητα συχνά πολύ νεαρών παικτών που κερδίζουν ελάχιστα και δεν έχουν δικαιώματα ή επαρκή διαπραγματευτική δύναμη για να διεκδικήσουν καλύτερους μισθούς στους συλλόγους τους. 

Σε ένα εντελώς σουρεαλιστικό σκηνικό, με τη μουσική στη διαπασών και τα ποτά να πάνε κι έρχονται, οι δυο τους σκέφτονται ότι έχει έρθει η ώρα να έχουν και οι ποδοσφαιριστές τη δική τους επαγγελματική ένωση. Ο Χουανίτο, που αγωνίζεται στην εθνική ομάδα, είναι από τους δυναμικούς εκπροσώπους της πρωτοβουλίας, συμπαρασύροντας με τον πύρινο λόγο και τα επιχειρήματά του πολλούς συμπαίκτες του, όπως οι Χοσέ Αρκονάδα, Χουάν Ασένσι, Κάρλες Ρεξάχ, Κουίνι, Σαντιγιάνα και Πίρι. Είναι η «ραχοκοκαλιά» μιας Ισπανίας για την οποία φίλοι και οπαδοί τρέφουν μεγάλες προσδοκίες και η οποία το καλοκαίρι του 1978 επιστρέφει για να παίξει σε τελική φάση ενός μεγάλου τουρνουά, για πρώτη φορά από το 1966. 

Συνέντευξη Τύπου της AFE / Marca Archive

Στις 23 Νοεμβρίου 1977, 270 παίκτες συγκεντρώνονται στο Hotel Meliá στη Μαδρίτη για να συζητήσουν τη γέννηση της Asociación de Futbolistas Españoles, της λεγόμενης AFE. Επίτιμος καλεσμένος είναι ο Αργεντινός επιθετικός της Ατλέτικο Μαδρίτης, Ρούμπεν Αγιάλα, ο οποίος φέρνει στους Ισπανούς συναδέλφους του ορισμένα έγγραφα και πληροφορίες για το πώς λειτουργεί το Futbolistas Argentinos Agremiados, το αντίστοιχο αργεντίνικο σωματείο που ιδρύθηκε το 1944 στο Μπουένος Άιρες.

Στις 23 Ιανουαρίου 1978, γεννιέται και επίσημα η AFE, με τον συντηρητικό τύπο να την χαρακτηρίζει αμέσως ως την «ένωση των εκατομμυριούχων», ωστόσο προοδευτικές εφημερίδες, όπως η El País, υποστήριξαν ζωηρά την πρωτοβουλία. Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μιλάει κυρίως ο Χοσέ Καμπρέρα Μπαθάν, δικηγόρος της AFE, πρώην επιθετικός της Σεβίλλης τη δεκαετία του ’50, καθηγητής νομικής πανεπιστημίου και ιστορικό μέλος του Σοσιαλιστικού και Εργατικού Κόμματος, το οποίο λειτουργούσε στην παρανομία μέσα στην δικτατορία και πλέον είναι νόμιμο. Οξυδερκής και επικοινωνιακός, ο Μπαθάν ξέρει πώς να χτυπά και πού πρέπει να χτυπά: επιμένει στο γεγονός ότι υπάρχουν μόνο τρεις κατηγορίες εργαζομένων στην Ισπανία που δεν έχουν ακόμα συνδικάτο – οι ποδοσφαιριστές, οι εργάτριες του σεξ και οι οικιακές βοηθοί – και ότι είναι καιρός να αποκτήσουν και εκείνες οι επαγγελματικές κατηγορίες εκπροσώπηση.

Ενημέρωση προς τους φιλάθλους και οπαδούς της Ατλέτικο Μαδρίτης για αναβολή του προγραμματισμένου ματς με τη Ράγιο Βαγιεκάνο για το ισπανικό πρωτάθλημα λόγω της απεργίας της 4ης Ιουλίου 1979 / Marca Archives

Οι 270 παίκτες που είχαν συγκεντρωθεί στο ξενοδοχείο Meliá στα τέλη του 1977 είχαν ήδη γίνει 700 τον Ιανουάριο του 1978. Οι διάσημοι παίκτες της Primera División είναι αυτοί που βγήκαν μπροστά, αλλά οι μάχες γίνονται και υπέρ των άγνωστων συναδέλφων τους από τις χαμηλότερες κατηγορίες, που συχνά έχουν σοβαρά παράπονα από τους συλλόγους τους. Μέσα σε ένα χρόνο, η AFE κατάφερε να αναγκάσει αρκετές ομάδες να πληρώσουν έως και 130 εκατομμύρια πεσέτες στους παίκτες τους, με την ένωση να απαιτεί και να διεκδικεί μια πραγματική συλλογική σύμβαση εργασίας με εγγυημένα εργασιακά κι ασφαλιστικά δικαιώματα. Αυτά τα σημεία οι σύλλογοι και η ισπανική ποδοσφαιρική ομοσπονδία δεν σκόπευαν καν να τα συζητήσουν, με τους παίκτες να αποφασίζουν τελικά να προχωρήσουν σε απεργία, η οποία προγραμματίστηκε για το Σαββατοκύριακο της 3ης και 4ης Μαρτίου 1979, λίγες μέρες μετά τις πρώτες ελεύθερες εκλογές με το νέο Σύνταγμα. 

Οι διοικήσεις των συλλόγων και η ισπανική ποδοσφαιρική ομοσπονδία έκαναν τα πάντα, με την υποστήριξη του συντηρητικού Τύπου, για να δυσφημήσουν τους παίκτες και να στρέψουν τους οπαδούς εναντίον τους. Η πιο συνηθισμένη ιστορία ήταν ότι οι σύλλογοι χάνουν πολλά χρήματα για να πληρώσουν παίκτες, να ανοίξουν γήπεδα, να καλωσορίσουν τους φιλάθλους και να προετοιμάσουν τα πάντα για αγώνες που δεν θα διεξαχθούν και για τους οποίους ο κόσμος έχει ήδη πληρώσει εισιτήρια. Μια στρατηγική που ελάχιστα ριζώνει σε μια Ισπανία όπου οι απεργίες, μετά από δεκαετίες καταστολής και φίμωσης, θεωρούνται από πολλούς ως συνώνυμο της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. 

Ο «πόλεμος» στο ισπανικό ποδόσφαιρο σταμάτησε, πριν προλάβει να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, με την παρέμβαση της νέας σοσιαλιστικής κυβέρνησης, με πρόσωπα όπως ο Αντόνιο Βάσκεθ και ο υπουργός Πολιτισμού Ινίχο Καβέρο, σφόδρα ποδοσφαιρόφιλοι αμφότεροι, που υποστήριξαν ανοιχτά τα αιτήματα των παικτών. Αυτό ωθεί την ποδοσφαιρική ομοσπονδία και τους συλλόγους να κάνουν ένα βήμα πίσω και να δεχθούν να έρθουν σε επίσημη συνάντηση με την AFE μετά το τέλος της σεζόν, για να προχωρήσουν τα αιτήματα των παικτών. Μετά από αυτό, η ένωση σταματάει την απεργία, οι παίκτες επιστρέφουν στους αγωνιστικούς χώρους και το πρωτάθλημα συνεχίζεται. 

Η Ρεάλ Μαδρίτης κέρδισε το δέκατο ένατο πρωτάθλημα στην ιστορία της, αλλά ηττήθηκε στον τελικό του Copa del Rey από τη Βαλένθια του Μάριο Κέμπες. Η Μπαρτσελόνα του Χανς Κρανκλ, ωστόσο, θα κερδίσει το Κύπελλο Κυπελλούχων, φέρνοντας ένα διεθνές τρόπαιο πίσω στην Ισπανία για πρώτη φορά από το 1966. Στις 13 Ιουλίου, ο πρόεδρος της συνδικαλιστικής ένωσης των παικτών Χουάν Ασένσι θα ανακοινώσει την υπογραφή των πρώτων συμφωνιών μεταξύ της AFE, των ισπανικών συλλόγων και της ομοσπονδίας, με κεντρικό πυλώνα την συλλογική σύμβαση που θα εγγυάται δώδεκα μηνιαίους μισθούς, ακριβή αριθμό ωρών εργασίας ανά ημέρα, άδειες και πλήρη αναγνώριση των ασφαλιστικών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων των ποδοσφαιριστών.

Ακούστε το νέο επεισόδιο του podcast «Πελότα Λίμπρε»:

*Το σημερινό επεισόδιο είναι το τρίτο από τα πέντε επεισόδια του Πελότα Λίμπρε αφιερωμένα στον φετινό αντιφασιστικό Σεπτέμβρη και τα 10 χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.