Η τέλεια καταιγίδα: Η ΕΕ ενώπιον της διπλής ενεργειακής και δημοσιονομικής κρίσης
Μετά την πανδημία και τις συγκλονιστικές συνέπειες σε πολλά επίπεδα, όχι μόνο οικονομικά, ακολουθεί ένας πόλεμος, μια ανθρωπιστική κρίση, μια ενεργειακή κρίση και, οσονούπω, μια δημοσιονομική κρίση.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η κίνηση της Ευρώπης να επιβάλει κυρώσεις ως αντίδραση στην κίνηση της Μόσχας, άνοιξε ένα μεγάλο κύκλο προβληματισμού αναφορικά με την ενεργειακή προμήθεια των ευρωπαϊκών χωρών.
Η άτυπη σύνοδος των «27» της ΕΕ στις Βερσαλλίες ήταν γνωστό εκ των προτέρων ότι δεν θα κατέληγε σε κάποια δεσμευτική απόφαση με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, καθώς ήδη από τις προηγούμενες μέρες η Γερμανία είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν προτίθεται να συμφωνήσει σε περιορισμό ή τερματισμό των ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία. Τα περισσότερα κράτη-μέλη σιώπησαν για το μείζον αυτό θέμα, με τις Βαλτικές χώρες (Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία) να είναι οι μόνες που τάχθηκαν χθες υπέρ της πλήρους απαγόρευσης των εισαγωγών υδρογονανθράκων από τη Ρωσία, χωρίς ωστόσο να προτείνουν κάποιες ρεαλιστικές λύσεις.
Με την απουσία σοβαρής ενεργειακής πολιτικής από την ΕΕ τις τελευταίες δεκαετίες, με αμφότερες τις Γαλλία και Γερμανία να αποδέχονται το ενεργειακό αδιέξοδο της Ένωσης και την εξάρτηση από τη Ρωσία, ήταν αναμενόμενο ότι σε περίπτωση μεγάλης κρίσης ή πολέμου, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία, η ΕΕ θα βρισκόταν ενώπιον του διλήμματος που πλανάται χρόνια στις Βρυξέλλες και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σχετικά με το εάν θα έπρεπε ή όχι να έχει ήδη υπάρξει σύσφιξη των σχέσεων και πολυεπίπεδη συνεργασία με τη Ρωσία πέρα από τα ενεργειακό.
Κακά τα ψέμματα, η ΕΕ είναι ένας οργανισμός που ακροβατεί μεταξύ διακρατικών συμβιβασμών και του δικαίου του ισχυρότερου, δηλαδή της Γερμανίας και λιγότερο της Γαλλίας. Έχει επαληθευτεί πολλές φορές για πολλά κρίσιμα θέματα, μεταξύ των οποίων και της οικονομικής κρίσης που συγκλόνισε την Ευρωζώνη και τα πιο αδύναμα κράτη, όπως η Ελλάδα. Η ΕΕ θεσμικά, όπως είναι διαμορφωμένη σήμερα, δεν μπορεί να κάνει κάτι παραπάνω από αυτό που κάνει. Μέχρι εκεί μπορεί, μέχρι εκεί προβλέπουν οι συνθήκες της. Και τώρα, ενώπιον αυτής της μεγάλης κρίσης που ξετυλίγεται μπροστά μας, για ακόμη μια φορά πιάστηκε στον ύπνο, με τις συνέπειες να βαραίνουν – ποιους άλλους; – τους πολίτες.
Η Ρωσία αυτή τη στιγμή είναι ο βασικότερος ενεργειακός τροφοδότης της Ευρώπης, καθώς την προμηθεύει με 158 δισ. μετρικούς τόνους φυσικού αερίου, ένας όγκος που μεταφράζεται σχεδόν στο 30% των ευρωπαϊκών εισαγωγών. Οι εταίροι και η Κομισιόν υποστηρίζουν ότι μπορούν να περικόψουν έως και 80% τις προμήθειες της Ρωσίας για το 2022, με το Κρεμλίνο να απειλεί ότι θα σταματήσει τη ροή φυσικού αερίου από τον αγωγό Nord Stream 1. Ακόμη και αν οι Βρυξέλλες καταφέρουν να αντικαταστήσουν κατά 80% το φυσικό αέριο προερχόμενο από τη Ρωσία, είναι κάτι που δεν θα γίνει άμεσα, ενώ πρέπει να αποσαφηνιστούν και μια σειρά από τεχνικά ζητήματα. Ακόμη και αν η Ε.Ε. στραφεί στην ευρωπαϊκή παραγωγή, δεν θα μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της. Την ίδια στιγμή, το Αζερμπαϊτζάν δεν μπορεί να καλύψει τις νέες ανάγκες που δημιουργούνται στην ευρωπαϊκή αγορά, με μόνο ρεαλιστικό σενάριο να αποτελεί το Κατάρ ώστε να ανακατευθυνθεί το 10% με 15% των εξαγωγών του από την Ασία στην Ευρώπη. Ποιο όμως θα είναι το κόστος αυτής της νέα συνεργασίας και πόσο χρόνο θα χρειαστεί για να ολοκληρωθεί;
Οι τιμές της ενέργειας, τόσο του αργού πετρελαίου όσο και του φυσικού αερίου, ανεβαίνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα, ο πληθωρισμός κορυφώνεται, η ΕΚΤ θα πρέπει να παρατείνει τις επεκτατικές πολιτικές της για να αντιμετωπίσει την αβεβαιότητα που προκαλεί ο πόλεμος, οι δημοσιονομικές δαπάνες θα αυξηθούν, αρχής γενομένης από της αμυντικές δαπάνες και κανείς δεν μιλά, όπως θα έχετε προσέξει εδώ και καιρό, για ανάκαμψη.
Που έχουμε φτάσει λοιπόν; Μετά την πανδημία και τις συγκλονιστικές συνέπειες σε πολλά επίπεδα, όχι μόνο στο οικονομικό, ακολουθεί ένας πόλεμος, μια ανθρωπιστική κρίση, μια ενεργειακή κρίση και, οσονούπω, μια δημοσιονομική κρίση. Η τέλεια καταιγίδα, ειδικά για μια χώρα όπως η Ελλάδα, με μια άκρως αναποτελεσματική και ανεπαρκή κυβερνήση, μια μια αδύναμη οικονομία και με ένα δυσθεώρητο χρέος. Βρισκόμαστε, δηλαδή, ενώπιον μιας διπλής, παράλληλης κρίσης που δεν έχουμε ζήσει ποτέ στο παρελθόν. Τι διαλυτικές τάσεις θα προκύψουν; Θα το αντέξει η κοινωνία μας; Κι εάν ναι, για πόσο;
Πολλά τα ερωτήματα που κανείς στην ΕΕ, και ειδικά στην Ελλάδα, δεν μπορεί να απαντήσει.
