Ποια η ευθύνη του Αμπάς για το σημερινό αδιέξοδο στην Παλαιστίνη;
Η επ' αόριστον αναβολή των εκλογών είναι μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία για την Παλαιστίνη να γυρίσει σελίδα.
Στις 29 Απριλίου ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς ανέβαλε επ’ αόριστον τρεις ξεχωριστούς γύρους εκλογών στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, οι οποίοι είχαν προγραμματιστεί να ξεκινήσουν στις 22 Μαΐου. Η ανακοίνωση των εκλογών είχε αποτελέσει ευχάριστη έκπληξη για πολλούς Παλαιστίνιους, καθώς εδώ και δεκαπέντε χρόνια δεν έχει διεξαχθεί καμία δημοκρατική, εκλογική διαδικασία για τα θεσμικά όργανα της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) και του παλαιστινιακού κινήματος.
Αυτά τα θεσμικά όργανα είχαν χάσει μέρος του κύρους τους και βρίσκονταν εκτός πραγματικότητας, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις και εκτιμήσεις πολλών αναλυτών και διπλωματών. Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι χαιρέτισαν την ευκαιρία που τους δόθηκε να βρεθούν στην κάλπη, ιδίως ενώπιον της διαφαινόμενης ευκαιρίας να γεφυρωθεί το χάσμα που άνοιξε το 2006 μεταξύ της Φατάχ και του Μαχμούντ Αμπάς, που διοικεί τη Δυτική Όχθη, και της Χαμάς που διοικεί τη Λωρίδας της Γάζας.
«Στα μάτια και το μυαλό πολλών, κυρίως εκείνων που επιθυμούν μια βιώσιμη λύση που θα περιλαμβάνει δύο κράτη και τερματισμό των εποικισμών από την ισραηλινή ηγεσία, μια εκλογική αναμέτρηση θα μπορούσε να διαμορφώσει νέους συσχετισμούς στην Παλαιστίνη, ειδικά σε μια περίοδο πολιτικής αστάθειας στο Ισραήλ» σημειώνει στο rosa.gr ο Λιούις Φίσμαν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στις ΗΠΑ. «Είναι απαραίτητο, εάν οι Παλαιστίνιοι σκοπεύουν να αναπτύξουν μια αποτελεσματική εθνική στρατηγική για την αντιμετώπιση της εντεινόμενης ισραηλινής κατοχής, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης των οικισμών στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη, αλλά και της αυξανόμενης απομόνωσης της Γάζας, να εστιάσουν περισσότερο στην αναθέρμανση της ειρηνευτικής διαδικασίας, με νέες συμμαχίες, τώρα ειδικά που η διοίκηση Μπάιντεν επιδιώκει να ακολουθήσει μια διαφορετική πολιτική σε σχέση με εκείνη που ακολούθησε ο Τραμπ» πρόσθεσε.
Η διεθνής αντίδραση απέναντι στην εκ νέου ακύρωση των εκλογών ωστόσο ήταν χλιαρή, με την ΕΕ και τις ΗΠΑ σχεδόν να αδιαφορούν. «Η εξέλιξη αυτή θα έπρεπε να ανησυχήσει όλες τις πλευρές στην Παλαιστίνη, καθώς μπορεί να δείχνει μια σειρά πραγμάτων – από κόπωση στου διεθνούς παράγοντα στην επίλυση του Παλαιστινιακού μέχρι αποδοκιμασία του Αμπάς και, ίσως, περιθωριοποίηση του ζητήματος της ειρηνευτικής διαδικασίας» τονίζουν στο rosa.gr διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες που παρακολουθούν με προβληματισμό την αναζωπύρωση των συγκρούσεων μεταξύ Παλαιστινίων και ισραηλινών δυνάμεων τις τελευταίες μέρες.
Το χρονικό των διαψεύσεων από τον Αμπάς
Στις 15 Ιανουαρίου ο Αμπάς ανακοίνωσε ότι οι εκλογές για το Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο (ΠΝΣ), το νομοθετικό όργανο της Παλαιστινιακής Αρχής, θα διεξαχθούν στις 22 Μαΐου, ενώ θα ακολουθούσαν προεδρικές εκλογές στις 31 Ιουλίου και εκλογές για το Εθνικό Συμβούλιο της Παλαιστίνης, το εσωτερικό όργανο λήψης αποφάσεων της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, στις 31 Αυγούστου.
Η δήλωσή του προκάλεσε «οργασμό» πολιτικής δραστηριότητας. Περίπου το 93% των Παλαιστινίων που είχαν δικαίωμα ψήφου εγγράφηκαν στους εκλογικούς καταλόγους για να ψηφίσουν στις εκλογές και 36 πολιτικές ομάδες υπέβαλαν λίστες υποψηφίων μέχρι την προθεσμία της 31ης Μαρτίου. Τα σχετικά προεδρικά διατάγματα και ποικίλες νομικές παρεμβάσεις και κωλύματα δυσκόλεψαν τους υποψήφιους της αντιπολίτευσης να εγγραφούν, ενώ οι αναφορές για εκφοβισμό των υποψηφίων που αμφισβητούσαν την κυβερνητική τάξη ήταν πολλές. Παρόλα αυτά, οι προετοιμασίες για τις εκλογές προχωρούσαν σταθερά και η Παλαιστινιακή Κεντρική Εκλογική Επιτροπή στάθηκε κατά το δυνατόν στο ύψος των περιστάσεων, αντιλαμβανόμενη και το μεγάλο ενδιαφέρον συμμετοχής. Πολλά εκλογικά ψηφοδέλτια περιελάμβαναν νεότερους σε ηλικία υποψήφιους, ενώ καταγράφηκε αυξημένη -σε σχέση με το παρελθόν- συμμετοχή γυναικών (26%) στις λίστες υποψηφίων.
Παράλληλα, η Φατάχ, η Χαμάς κι άλλες παλαιστινιακές παρατάξεις συναντήθηκαν δύο φορές στο Κάιρο στις αρχές του 2021, κυρίως για να συμφωνήσουν σχετικά με τις λεπτομέρειες των εκλογών. Οι συναντήσεις δεν αποτελούσαν από μόνες τους είδηση: Η Φατάχ και η Χαμάς είχαν κάνει αρκετές προσπάθειες να συμπορευτούν πίσω από ένα κοινό πρόγραμμα το 2006, με το διεθνές «κουαρτέτο» αποτελούμενο από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, τον ΟΗΕ και τη Ρωσία να θέτει τρεις όρους για την αναγνώριση της παλαιστινιακής κυβέρνησης: να αναγνωρίσει το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει, να αποκηρύξει τη βία και να αποδεχθεί όλες τις προηγούμενες ισραηλινο-παλαιστινιακές συμφωνίες.
Αυτές οι απαιτήσεις ήταν και παραμένουν «κόκκινες γραμμές» για τη Χαμάς. «Η επιβολή των όρων του κουαρτέτου ήταν αντιπαραγωγική και είχε καταστροφικές συνέπειες. Το Ισραήλ, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, έχει έκτοτε αποκλείσει τη Γάζα, Φατάχ και Χαμάς ήρθαν σε σκληρή κόντρα, με την εργαλειοποίηση του Παλαιστινιακού και από τους ίδιους τους πολιτικούς ηγέτες της Παλαιστίνης να οδηγεί σε απογοήτευση και αδιέξοδο τους Παλαιστίνιους» σημειώνει στο rosa.gr η πολιτική επιστήμονας και διεθνολόγος Ελίζα Ράφενμπεργκ, προσθέτοντας ότι «η αποδυνάμωση και αμφισβήτηση της ηγεσίας του Αμπάς έχει αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων προς όφελος του Ισραήλ».
Γιατί ακυρώθηκαν οι εκλογές;
Παρόλο που ο φαινομενικός λόγος για την επ’ αόριστον αναβολή των εκλογών ήταν η άρνηση του Ισραήλ να επιτρέψει την ψηφοφορία στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ, τρία θέματα έπαιξαν ρόλο κι έκαναν την προοπτική των εκλογών όλο και πιο επισφαλή, σύμφωνα με έκθεση του Council of Foreign Affairs (CFA) και του US/Middle East project.
Το πρώτο ήταν οι διαιρετικές τομές εντός της Φατάχ, της οποίας οι μακροχρόνιες εσωτερικές αντιπαλότητες ήρθαν στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας με τις λίστες υποψηφίων. Η Φατάχ χωρίστηκε σε τρία μπλοκ: το ένα υποστήριξε την επίσημη λίστα του Αμπάς. Ένα άλλο υποστήριξε μια ρεφορμιστική λίστα που περιελάμβανε ανεξάρτητους υποψηφίους, αλλά ηγούνταν ο Νάσερ αλ Κίντβα και ο Μαρουάν Μπαργούντι, ο πρώτος πρώην εκτελεστικό μέλος της Φατάχ και ανιψιός του ιδρυτή της Φατάχ, Γιάσερ Αραφάτ, και ο δεύτερος ένα πρόσωπο με επιρροή στο λαϊκό παλαιστινιακό κίνημα, ο οποίος σήμερα είναι πολιτικός κρατούμενος. Το τρίτο μπλοκ υποστήριξε υποψηφίους που συνδέονται με τον Μοχάμεντ Νταχλάν, έναν αποσχισθέντα πρώην επικεφαλής ασφαλείας της Φατάχ, ο οποίος έχει απομακρυνθεί σήμερα από την ηγεσία του κόμματος. Το αποτέλεσμα ήταν το μπλοκ του Αμπάς να αισθάνεται απειλή και να νιώθει αποδυναμωμένο.
Το δεύτερο θέμα ήταν το ρήγμα μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς. Η φημολογούμενη σύγκλιση των δύο πλευρών στις συναντήσεις του Καΐρου δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Έχοντας κερδίσει το 44,5% των ψήφων και την πλειοψηφία των εδρών το 2006 (74 από τις 132 έδρες, ενώ η Φατάχ κέρδισε 45, με 41,5% των ψήφων), η Χαμάς έδινε σήμα ότι είχε πιο μετριοπαθείς φιλοδοξίες για τον καταμερισμό της εξουσίας στις εκλογές του 2021, δεσμευόμενη να μην διεκδικήσει τις θέσεις του πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών, κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει βέτο στο νέο υπουργικό συμβούλιο. Εν μέρει η Χαμάς θα μπορούσε να έχει ως στόχο να παραιτηθεί από την όλο και πιο αμφιλεργόμενη κυβερνητική εξουσία της στη Γάζα, διατηρώντας παράλληλα τη βάση εξουσίας και την αντιστασιακή της ικανότητα εκεί και κερδίζοντας εκπροσώπηση στις δομές της PLO. Αλλά η Φατάχ ανησυχούσε όλο και περισσότερο, δεδομένων των δικών της εσωτερικών διαιρέσεων, ότι η Χαμάς θα μπορούσε να αναδειχθεί και πάλι ως το μεγαλύτερο κόμμα σε μια εκλογική διαδικασία. Το «κουαρτέτο» των χωρών που συμμετέχουν στις συνομιλίες και διαπραγματεύσεις για το Παλαιστινιακό συμμερίζονταν αυτές τις ανησυχίες, με τη διοίκηση Μπάιντεν να αναζητά τη σύγκλιση των παλαιστινιακών δυνάμεων κι όχι να δαπανά ενέργεια για να αποκαταστήσει τις σχέσεις Χαμάς-Φατάχ.
Το τρίτο θέμα αφορούσε στην αντίθεση του Ισραήλ στις εκλογές, με την πολιτική ηγεσία να αρνείται να δεσμευτεί ότι θα επιτρέψει στους Παλαιστίνιους της Ανατολικής Ιερουσαλήμ να ψηφίσουν στις εκλογές. Η ισραηλινή ηγεσία υπονόμευσε έτσι τις εκλογές, πυροδοτώντας ένταση, αποκλείοντας μια περιοχή που έχει προσαρτήσει παράνομα, που παραμένει κατεχόμενο έδαφος και έχει μεγάλη θρησκευτική αξία (σσ. φιλοξενεί το τέμενος al-Aqsa) και πολιτική σημασία για τους Παλαιστίνιους ως ηπρωτεύουσα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Ωστόσο τόσο ο Νετανιάχου, όσο κι άλλοι πολιτικοί αξιωματούχοι στη χώρα εκτιμούσαν ότι ο αποκλεισμός της Ανατολικής Ιερουσαλήμ από τις εκλογές θα μπορούσε να αποτελέσει για την παλαιστινιακή ηγεσία μια χρήσιμη δικαιολογία για να ακυρώσει τις κάλπες, τροφοδοτώντας κόντρες εντός της παλαιστινιακής ηγεσίας.
Το Ισραήλ είχε λάβει και άλλα μέτρα. Διέλυσε τις παλαιστινιακές προεκλογικές συγκεντρώσεις στην Ιερουσαλήμ, συνέλαβε δύο υποψηφίους της λίστας της Χαμάς – τον El Beera Najeh από τη Ραμάλα και τον Hasan El Werdian από τη Βηθλεέμ. Επέβαλε επίσης περιορισμούς στις μετακινήσεις των Παλαιστινίων εντός και μεταξύ των κατεχομένων εδαφών, διασφαλίζοντας ότι οτιδήποτε έμοιαζε με κανονική προεκλογική εκστρατεία ή κινητοποίηση ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί.
Μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία
Η αναβολή των εκλογών συνιστά μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία για την Παλαιστίνη να γυρίσει σελίδα, να ξεκαθαρίσει το πολιτικό τοπίο και να μπουν νέα θεμέλια στις διαπραγματεύσεις και τη στόχευση για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. «Οι θεσμοί της παλαιστινιακής αυτοδιοίκησης, που περιορίζονται από διάφορες μορφές ισραηλινού ελέγχου, έχουν πάψει προ πολλού να είναι υπόλογοι ή αντιπροσωπευτικοί των Παλαιστίνιων» σημειώνουν στο rosa.gr διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες. «Στα δεκαπέντε χρόνια από τότε που οι Παλαιστίνιοι είχαν την ευκαιρία να εκλέξουν πρόεδρο και πολιτικούς εκπροσώπους, η Παλαιστίνη έχει όλο και περισσότερο απογυμνωθεί από εσωτερικούς ελέγχους και ισορροπίες, από τα απαραίτητα checks and balances που συνοδεύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς. Αυτή η εξέλιξη έχει στερήσει από τους Παλαιστίνιους κάθε λόγο κι έλεγχο όχι μόνο στη δική τους κυβέρνηση αλλά και στις στρατηγικές που ακολουθούν οι πολιτικοί ηγέτες τους για τη δημιουργία του παλαιστινιακού κράτους».
Ο Ταλάλ Αμπού Ζαρίφα, μέλος του πολιτικού γραφείου του Δημοκρατικού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, είναι ένα από τα πρόσωπα που δηλώνουν ανοιχτά ότι η κατάσταση στην Παλαιστίνη δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι. «Ο Αμπάς πήρε την απόφαση να αναβάλει τις εκλογές χωρίς να λάβει υπόψη τις επιπτώσεις αυτής της απόφασης. Η κατάσταση στην Παλαιστίνη δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι με προεδρικές αποφάσεις και διατάγματα που εκδίδονται χωρίς διαβουλεύσεις με τις υπόλοιπες παρατάξεις». Ο Ζαρίφα τόνισε ακόμα ότι «σκοπεύουμε να σχηματίσουμε ένα ευρύ εθνικό μέτωπο για να αναγκάσουμε τον Αμπάς να υπαναχωρήσει από την απόφασή του και να λάβει σοβαρά μέτρα για την ανοικοδόμηση του παλαιστινιακού πολιτικού συστήματος. Και θα καλέσουμε και πάλι σε επείγουσα συνάντηση τους γενικούς γραμματείς των παλαιστινιακών παρατάξεων. Ο σχηματισμός μιας κυβέρνησης ενότητας δεν πρόκειται να επιτύχει τίποτα για εμάς. Η κρίση απαιτεί ένα ευρύτερο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της κατάστασης, καθώς μια τέτοια κυβέρνηση δεν είναι πολύ πιθανό να τερματίσει τη διαίρεση» δήλωσε ο έμπειρος πολιτικός, οι απόψεις του οποίου βρίσκουν όλο και μεγαλύτερη απήχηση εντός των διαφορετικών πολιτικών «στρατοπέδων».
Όλο και περισσότεροι αξιωματούχοι και πρόσωπα που εμπλέκονται στη δημόσια πολιτική ζωή της Παλαιστίνης σημειώνουν ότι οι πολίτες των κατεχόμενων εδαφών έχουν πληρώσει υψηλό τίμημα για την αποσύνδεση μεταξύ της Γάζας και της Δυτικής Όχθης, και εδαφικά αλλά και σε επίπεδο συνολικής οργάνωσης, με την άρση του αδιεξόδου να μπορεί να προκύψει μέσα από εκλογικές διαδικασίες. Ο πολιτικός έλεγχος φεύγει από τα χέρια του Αμπάς, με τους Παλαιστίνιους για ακόμη μια φορά να μην πέφτουν θύματα μόνο από τις επιθέσεις των ισραηλινών δυνάμεων, αλλά και από τις αδιέξοδες πολιτικές επιλογές των ηγετών τους.
