Τι σημαίνει «μεταρρύθμιση» στα ελληνικά; 

Στo συνέδριο που διοργάνωσε ο «Κύκλος», του Ευάγγελου Βενιζέλου, είχε ως τίτλο «Ασυμμετρίες και εθνική ατζέντα». Παρουσιάστηκαν ευρήματα από την έρευνα της Metron Analysis, όπου πάνω από τους μισούς πολίτες πιστεύουν ότι το πολιτικό σύστημα και οι θεσμοί του εξασθενούν. «Ζούμε σε μία δημοκρατία με προβλήματα» απαντά το 66%, ποσοστό που δείχνει ένα υψηλό επίπεδο συλλογικής αυτογνωσίας, με το 64% των ερωτηθέντων να πιστεύει ότι η χώρα κινείται προς τη «λάθος κατεύθυνση». 

Τα ευρήματα της έρευνας είναι διαχρονικά, επαληθεύουν δηλαδή τις τάσεις που έχουν παρατηρηθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια, όπως έχει φανεί κι από άλλες έρευνες. Τα τελευταία πολλά χρόνια δηλαδή, η ελληνική κοινωνία πράγματι εκτιμά ότι ζούμε σε μία δημοκρατία με προβλήματα και ότι η χώρα μας κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση. Το είδαμε με τα μνημόνια που επαλήθευσαν αυτή την συλλογική εκτίμηση, όπως το βλέπουμε και σήμερα με την εγκαθίδρυση ενός συστήματος κυριαρχίας ενός κόμματος, του κατακερματισμού του χώρου της αριστεράς και της κεντροαριστεράς και της δημιουργίας μικρών πλην υπολογίσιμων εκλογικά ψηφίδων με ακροδεξιές αναφορές. 

Και τι ζητούν, λοιπόν, οι πολίτες; Μεταρρυθμίσεις απαντά το 65% στην έρευνα της Metron Analysis. Διαχρονικό, θα λέγαμε, κι αυτό το αίτημα. Έτσι δεν είναι; Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, σε συζητήσεις στο σπίτι, στο πανεπιστήμιο, στη δουλειά, με φίλους, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κεντρικό ζήτημα ήταν οι μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις ζητούσαν επίσης και οι θεσμοί, αν θυμάστε, μέσα στα μνημόνια.

Τι είναι λοιπόν αυτές οι περιβόητες μεταρρυθμίσεις; Για τους θεσμούς, ήταν η λιτότητα για να συγκεντρωθεί το πλεόνασμα και να πληρώνονται τα δάνεια που μας δόθηκαν. Για τον προοδευτικό κόσμο, είναι η χορήγηση ιθαγένειας σε μετανάστες και ο γάμος ομόφυλων, για παράδειγμα. Για πολλούς υπέρμετρα φιλελεύθερους είναι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Υπάρχουν διαφωνίες και διαφορές στα παραπάνω θέματα, όπως είναι φυσιολογικό σε μία πολυσυλλεκτική κοινωνία, και κάθε κυβέρνηση, ανάλογα με την ατζέντα, την ιδεολογία και τις ισορροπίες που θέλει να κρατήσει μεταξύ συγκρουόμενων συμφερόντων, προωθεί κάποιες μεταρρυθμίσεις ή παραβλέπει κάποιες άλλες.

Υπάρχουν όμως και κάποιες μεταρρυθμίσεις που είναι πέρα και πάνω από κομματικά πρόσημα, που αφορούν τη μεγάλη, την τεράστια πλειοψηφία της κοινωνίας. Μεταρρυθμίσεις που δεν χωρούν αντιπαράθεση και ιδιαίτερη συζήτηση γιατί απλώς εντάσσονται στο πεδίο του αυτονόητου. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις είναι το δικαίωμα στη στέγη, στο νερό, στην ενέργεια. Το δικαίωμα, επίσης, στην ελεύθερη πρόσβαση στους δημόσιους χώρους. Δεδομένες, δηλαδή, μεταρρυθμίσεις στην Ευρώπη, ακόμα κι αν τίθενται υπό αμφισβήτηση από ορισμένες πολιτικές ηγεσίες.

Στη χώρα μας πρέπει να πετύχουμε πρώτα και κύρια τις παραπάνω μεταρρυθμίσεις για να προχωρήσουμε στις επόμενες, στις λιγότερο αν θέλετε θεμελιώδεις ή κοινά αποδεκτές, να τις διεκδικήσουμε ως κοινωνία από την πολιτική εξουσία και τα κόμματα συνολικά. Δεν το κάνουμε όμως κι έχουμε φτάσει στο 2023 για να συζητάμε θέματα και μεταρρυθμίσεις που στην υπόλοιπη ΕΕ, στην οποία ανήκουμε, είναι δεδομένα, υιοθετημένα και κατοχυρωμένα όχι μόνο από το Σύνταγμα και τους νόμους, αλλά κι από την ίδια την πρακτική, την πολιτική και κοινωνική πρακτική, και την καθημερινότητα. Όσο δεν συμφωνούμε στα βασικά, θα συνεχίζουν να δημοσιεύονται έρευνες που θα αποδεικνύουν αυτά που συζητάμε εδώ και δεκαετίες, χωρίς όμως να προχωρούν, σαν να έχει παγώσει ο χρόνος και η ελληνική κοινωνία να είναι εγκλωβισμένη σε ένα περίεργο εκκρεμές υποσχέσεων και διαψεύσεων χωρίς διέξοδο, χωρίς πρόοδο και ουσιαστικά χωρίς κοινωνική εξέλιξη.