Από το Μάτι στην Εύβοια: Τι έμαθε η πολιτική ηγεσία από τις φονικές και καταστροφικές πυρκαγιές;

Την ποινική αναβάθμιση της κατηγορίας για πέντε πρώην υψηλόβαθμα στελέχη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην υπόθεση για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι με τους 102 νεκρούς αποφάνθηκαν οι δικαστές του συμβουλίου Πλημμελειοδικών της Αθήνας με σχετικό βούλευμά τους (1368/22). Με βάση την απόφαση των δικαστών θα διενεργηθεί περαιτέρω ανάκριση για το κακούργημα της «θανατηφόρας έκθεσης» σε βάρος πέντε πρώην επιτελικών στελεχών της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Πρόκειται για τους Σωτήριο Τερζούδη, αρχηγό Επιχειρήσεων του Πυροσβεστικού Σώματο, Βασίλειο Ματθαιόπουλο, υπαρχηγό Επιχειρήσεων, Ιωάννη Φωστιέρη, διοικητή του ΕΣΚΕ, Γεώργιο Πορτοζούδη, διοικητή της ΥΕΜΠΣ και Στέφανο Κολοκούρη, διοικητή της 1ης ΕΜΑΚ.

Σύμφωνα με το βούλευμα, για τους τρεις πρώτους αναφέρεται ότι μολονότι γνώριζαν από τις 16:41 της 23ης Ιουλίου 2018 ότι είχε ξεκινήσει πυρκαγιά στο Νταού Πεντέλης, σε κατοικημένη περιοχή και κινδύνευαν άνθρωποι, έστελναν ή έκαναν εκτροπές εναερίων μέσων σε πυρκαγιές όπου γνώριζαν ότι δεν υπήρχε κίνδυνος ζωής. Για τον τέταρτο κατηγορούμενο, κ. Πορτοζούδη, ως διοικητής εναερίων μέσων, ενώ είχε στη διάθεσή του δύο ελικόπτερα που μπορούσαν να συνδράμουν στην κατάσβεση και διάσωση των πολιτών, αυτά έμειναν καθηλωμένα στο «Ελ. Βενιζέλος», με τον ίδιο την ώρα της φωτιάς να κάνει ξενάγηση στις εγκαταστάσεις της υπηρεσίας. Για τον κ. Κολοκούρη, αναβαθισμένο επιχειρησιακά και αρχηγό του πυροσβεστικού σώματος από τον πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη, βρισκόταν στην Κινέτα ενώ είχε πάρει εντολή στις 17:00 να μεταβεί στο Μάτι για να συνδράμει σε επιχείρηση διάσωσης πολιτών. Ο ίδιος δεν μετέβη ποτέ στο Μάτι, παραμένοντας αδικαιολόγητα απών, ακινητοποιημένος στην παραλία της Κινέτας έως τις 21:00.

Το συμβούλιο Πλημμελειοδικών καταλήγει στο βούλευμά του πως, με βάση όλα τα στοιχεία της δικογραφίας, για τους πέντε αυτούς κατηγορουμένους στοιχειοθετούνται σοβαρές ενδείξεις τέλεσης κακουργηματικής πράξης της κατά συρροήν έκθεσης που προκάλεσε τον θάνατο εις βάρος των 102 ανθρώπων και όχι της ανθρωποκτονίας εξ αμελείας που είχε προτείνει αρχικά ο εισαγγελέας. Η δικογραφία επιστρέφει στον αρμόδιο εισαγγελέα και οι κατηγορούμενοι θα κληθούν από τον ανακριτή για να συμπληρωματικές απολογίες, αυτή τη φορά ως κατηγορούμενοι για κακούργημα.

Ερωτηματικά για το ρόλο της εισαγγελίας παρά τις ενδείξεις και τα στοιχεία του ανακριτή

Τον Ιούλιο του 2020 ο ανακριτής Αθανάσιος Μαρνέρης έστειλε αντίγραφα της δικογραφίας στην εισαγγελία, ζητώντας για δεύτερη φορά συμπληρωματική δίωξη για τους κατηγορουμένους, καθώς σύμφωνα με την έρευνά του υπήρχαν ενδείξεις αλλά και στοιχεία που δικαιολογούσαν πλήρως τη στοιχειοθέτηση κακουργήματος. Όπως είχε αποκαλύψει τότε η εφημερίδα «Καθημερινή», την πρώτη φορά που οι εισαγγελείς είχαν κρίνει αρνητικά το αίτημά του για συμπληρωματική δίωξη -τον Ιούνιο του 2020- δεν είχαν καν ζητήσει να εξετάσουν τη δικογραφία. Ένα μήνα αργότερα, και ενώ είχαν στη διάθεσή τους όλα τα νέα στοιχεία, αποφάσισαν και πάλι να μην προχωρήσουν σε συμπληρωματική δίωξη.

Ο ανακριτής συνέχισε να παίρνει απολογίες και καταθέσεις και τον Ιανουάριο του 2021 υπέβαλε τρίτο κατά σειρά αίτημα για αναβάθμιση της κατηγορίας από πλημμέλημα σε κακούργημα. Στο αίτημά του περιέγραφε τις εγκληματικές παραλείψεις σε όλα τα στάδια της πυρκαγιάς μέχρι και την διάσωση των ανθρώπων. Ωστόσο και εκείνο το αίτημα απορρίφθηκε.

Τον Μάιο του 2021 ο κ. Μαρνέρης ολοκλήρωσε το κύκλο ανακρίσεων, υποβάλλοντας για τέταρτη και τελευταία φορά αίτημα για αναβάθμιση των κατηγοριών σε κακούργημα για 9 από τους 27 εμπλεκομένους. Ο εισαγγελέας Γεώργιος Πολυκράτης, ο οποίος πρότεινε να παραπεμφθούν σε δίκη για πλημμέλημα οι 27 εμπλεκόμενοι, αποδέχεται τελικά την πρόταση του ανακριτή, ανοίγοντας τον δρόμο για τη δίκη.

Τι έμαθε η πολιτική ηγεσία από την πυρκαγιά στο Μάτι;

Έχουν περάσει πάνω από τέσσερα χρόνια από την τραγωδία στο Μάτι, την φονικότερη πυρκαγιά στην ελληνική ιστορία και μία από τις φονικότερες παγκοσμίως στον 21^ο αιώνα, με το πολιτικό σύστημα να παραμένει εγκλωβισμένο στα ίδια αδιέξοδα, επαναλαμβάνοντας τα ίδια ακριβώς λάθη που οδήγησαν σε εκείνη την τραγωδία.

Οι μνήμες από τις περυσινές πυρκαγιές και την απώλεια άνω του ενός εκατομμυρίου στρεμμάτων σε Εύβοια, Πελοπόννησο και Αττική, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις των τότε πολιτικά υπεύθυνων κκ. Χαρδαλία και Χρυσοχοΐδη, και η έλλειψη προετοιμασίας για την φετινή αντιπυρική περίοδο αποδεικνύουν ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει σε επίπεδο νοοτροπίας, προετοιμασίας και επιχειρησιακού πλάνου. Από καθαρή τύχη δεν θρηνήσαμε θύματα πέρυσι.

Τον Αύγουστο του 2021 ο κ. Χαρδαλίας, εν μέσω των ανεξέλεγκτων πυρκαγιών, τόνιζε επανειλημμένως ότι «δεν υποτιμήθηκε τίποτα και κανένα μέτωπο», ωστόσο το πρώτο βασικό ερώτημα που προέκυψε ήταν γιατί καταστράφηκαν τόσες εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα στην Εύβοια, αλλά και στην Αττική, την Ηλεία και την Γορτυνία. Μόνιμη επωδός των αστυνομικών αρχών ήταν το «εκκενώστε», με τους κατοίκους να αναρωτιούνται για ποιο λόγο δεν αξιοποιήθηκαν οι ντόπιοι που διαθέτουν κάποια μέσα, γνωρίζουν τις περιοχές τους και θα μπορούσαν να συνδράμουν καθοριστικά τις -ελάχιστες- δυνάμεις πυρόσβεσης. «Ήμασταν στο έλεος του Θεού» δήλωναν πέρυσι οι κάτοικοι στη βόρεια Εύβοια που έδιναν τη μάχη με τις φλόγες, βάζοντας σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή τους.

Τα ερωτήματα που προκύπτουν σήμερα είναι πολλά, και παρά τις οχλήσεις του rosa.gr προς τις αρμόδιες αρχές, απαντήσεις δεν υπάρχουν.

Το πρώτο ερώτημα που θέτουμε αφορά στην καταγραφή των υπηρεσιακών κινητών όσων φέρουν ευθύνη στις καίριες υπηρεσίες που αφορούν την ασφάλεια των πολιτών, αλλά και στην τοποθέτηση κάμερας και GPS σε όλα τα οχήματα, όπως επίσης και κάμερες σώματος (bodycams) σε επιχειρησιακά στελέχη σε πυροσβεστικό σώμα και αστυνομία. Έχει προχωρήσει αυτή η διαδικασία ή όχι; Υπάρχει και αξιοποιείται ο κατάλληλος εξοπλισμός ή ακόμα χρησιμοποιούνται ξεπερασμένα μέσα;

Το δεύτερο ερώτημα αφορά στις καίριες υπηρεσίες ασφάλειας του πολίτη, εάν δηλαδή η ενημέρωση για όλα τα στάδια της επιχείρησης, πυρόσβεσης και διάσωσης γίνεται με ηλεκτρονικές καταχωρήσεις σε μια διαρκή χρονική ροή χωρίς δυνατότητα διαγραφής. Υπάρχει πρόβλεψη και εκπαίδευση των δυνάμεων και στελεχών για τα παραπάνω ή όχι;

Το τρίτο ερώτημα αφορά στην επιβράβευση αξιωματικών και στελεχών του πυροσβεστικού σώματος. Έχουν επιβραβευτεί μεσαία και χαμηλόβαθμα στελέχη που δίνουν τη μάχη της πυρόσβεσης και διάσωσης, σε αντίθεση με ανώτερα στελέχη, που παρότι ελέγχονται ποινικά αναβαθμίστηκαν από τη σημερινή κυβέρνηση; Στο πυροσβεστικό σώμα υπάρχει πλήθος ευσυνείδητων και ακέραιων αξιωματικών που με αυταπάρνηση κάνουν το έργο τους, αλλά βρίσκονται στην ανυποληψία από την πολιτική ηγεσία. Για ποιο λόγο;

Το τέταρτο και τελευταίο ερώτημα αφορά στην επιτελική οργάνωση της Πολιτικής Προστασίας. Στις 15 Ιουνίου 2021, οι κκ. Χαρδαλιάς και Χρυσοχοΐδης παρουσίασαν τον σχεδιασμό της Πολιτικής Προστασίας για την αντιπυρική περίοδο. Και οι δύο υπουργοί, αντί να επιλέξουν την οδό της σύνεσης, προτίμησαν τα μεγάλα λόγια, τονίζοντας ότι έγινε «τομή στον τομέα της αντιπυρικής προστασίας και πρότυπη δουλειά», η οποία αποσκοπούσε στο «να προλάβουμε νέες τραγωδίες». «Προερχόμαστε από πολλές μεγάλες καταστροφές πρόσφατα, οι οποίες κόστισαν δεκάδες ζωές. Το ερώτημα είναι μια χώρα σαν την Ελλάδα πόσες κρίσεις μπορεί να διαχειρίζεται ταυτόχρονα. Και σε αυτό απάντησε φέτος η κυβέρνηση. Σε περίπτωση που θα έχουμε παραπάνω από μία κρίση να μπορούμε να απαντήσουμε» σημείωσε τότε ο κ. Χρυσοχοΐδης, ο οποίος δεχόταν τα αντιπολιτευτικά πυρά και την αγανάκτηση των πληγέντων, καθώς όχι μόνο δεν αντιμετωπίστηκαν άμεσα οι πυρκαγιές, αλλά στις ήδη κατεστραμμένες περιοχές, που υποτίθεται ότι έλεγχαν πλέον οι δυνάμεις πυρόσβεσης, ξεσπούσαν νέα μέτωπα και αναζωπυρώσεις. Θα έχουμε ανάλογες ή χειρότερες καταστροφές φέτος ή ο μηχανισμός είναι καλύτερα οργανωμένος και αρτιότερα εξοπλισμένος;

Ρεκόρ πυρκαγιών το 2021 – Τι να αναμένουμε το 2022;

Στην ελληνική επικράτεια καταγράφηκαν το 2021 συνολικά 12.501 αγροτοδασικές πυρκαγιές, ενώ έχασαν τη ζωή τους τρία άτομα στην πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης στις 3 Αυγούστου 2021. Ο αριθμός των αγροτοδασικών πυρκαγιών είναι αυξημένος σε σχέση με τον αντίστοιχο αριθμό το 2020 σε ποσοστό 5,9% και κατά 30,6% σε σχέση με τον μέσο ετήσιο αριθμό αγροτοδασικών πυρκαγιών κατά τη δεκαετία 2010 – 2020.

Από τον προαναφερόμενο αριθμό πυρκαγιών κάηκαν συνολικά περίπου 1.600.000 στρέμματα, με τον αριθμό να είναι 617,8% αυξημένος σε σχέση με τον μέσο αριθμό καμένων εκτάσεων κατά τα έτη 2010 – 2020 και 786,7% σε σχέση με το 2020, όπως αναφέρει σε σχετική έκθεση ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, αντιστράτηγος, υπαρχηγός πυροσβεστικού σώματος ε.α. Το 2021 ήταν η πιο καταστροφική χρονιά στην ελληνική ιστορία μετά το έτος 2007, ενώ οι πυρκαγιές της Βόρειας Εύβοιας συνιστούν τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές στην ελληνική ιστορία με 508.876 καμένα στρέμματα. Επίσης, με βάση τη δριμύτητα και καταστροφικότητα των πυρκαγιών κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 1η θέση μεταξύ των 37 μεσογειακών κρατών, αλλά και όλων των κρατών της Ευρώπης.

Το συμπέρασμα είναι ότι η επιδιωκόμενη με τον νόμο 4662/2020 αναδιοργάνωση του Πυροσβεστικού Σώματος κρίνεται ως σήμερα ανεπιτυχής, καθώς δεν διαμορφώθηκε ένας αποτελεσματικός επιχειρησιακά μηχανισμός πυρόσβεσης και δασοπυρόσβεσης που να εκπληρώνει με επάρκεια την προβλεπόμενη από το νόμο αποστολή του προς το κοινωνικό σύνολο. Η ευθύνη βαραίνει τους αρμόδιους υπουργούς και φυσικά τον ίδιο τον πρωθυπουργό.