ΕΡΕΥΝΑ ROSA
«Δεν θα σιωπήσουμε απέναντι στο καθεστώς» – Ιρανές ακτιβίστριες μιλούν στη ROSA
Ιρανές της διασποράς κινητοποιούνται για να στηρίξουν τον αγώνα που κάνουν οι συμπατριώτισσές τους πίσω στην Τεχεράνη και σε άλλες πόλεις του Ιράν απέναντι στην έμφυλη βία, τις δολοφονίες και τον μισογυνισμό. Μιλήσαμε στη ROSA με τρεις ακτιβίστριες, την Ανουσέχ, την Ναχίντ και την Ντάρια.
-
17.10.2022 Δημήτρης Ραπίδης
Ιρανές της διασποράς κινητοποιούνται για να στηρίξουν τον αγώνα που κάνουν οι συμπατριώτισσές τους πίσω στην Τεχεράνη και σε άλλες πόλεις του Ιράν απέναντι στην έμφυλη βία, τις δολοφονίες και τον μισογυνισμό. Μιλήσαμε στη ROSA με τρεις ακτιβίστριες, την Ανουσέχ, την Ναχίντ και την Ντάρια.
-
17.10.2022 Δημήτρης Ραπίδης
Η ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών Ανουσέχ Ζαχαντάρ δεν είχε κόψει τα μαλλιά της εδώ και έξι χρόνια. Μία εβδομάδα όμως μετά τη δολοφονία της Mahsa Amini, έκοψε τις μπούκλες της με ένα ψαλίδι σε μια διαδήλωση στο Λονδίνο κατά του ιρανικού καθεστώτος. «Σύμφωνα με τους προγόνους μας, όταν οι γυναίκες έχαναν τα αγαπημένα τους πρόσωπα ή όταν καταπιέζονταν, έκοβαν τα μαλλιά τους», τονίζει στο rosa.gr η Ζαχαντάρ, που τα τελευταία 20 χρόνια ζει στο Λονδίνο. «Τις έκοψα για να δείξω ότι είμαι στο πλευρό των δοκιμαζόμενων γυναικών στην πατρίδα μου. Ότι πολεμάμε μαζί τους», προσθέτει.
Οι Ιρανές γυναίκες σε όλο τον κόσμο κόβουν ή ξυρίζουν τα μαλλιά τους ως πράξη αντίστασης κατά του ισλαμικού καθεστώτος, μετά τη δολοφονία της Amini στις 16 Σεπτεμβρίου. Η 22χρονη κοπέλα κουρδικής καταγωγής είχε ταξιδέψει με την οικογένειά της στην Τεχεράνη για να επισκεφτεί συγγενείς της. Πέθανε τρεις ημέρες αφότου η λεγόμενη «αστυνομία ηθικής» της πρωτεύουσας τη συνέλαβε επειδή φορούσε «με τρόπο ακατάλληλο», όπως έγραψαν στην αναφορά τους, το χιτζάμπ της. Μάρτυρες λένε ότι χτυπήθηκε αλύπητα από αστυνομικούς μέσα σε ένα βαν. Η αστυνομική διεύθυνση σε ανακοίνωσή της υπογράμμισε ότι η Amini πέθανε από «αιφνίδια καρδιακή ανεπάρκεια» κι αρνείται κάθε κατηγορία ότι την κακομεταχειρίστηκαν κι ότι ασκήθηκε βία εναντίον της. Ιρανοί αξιωματούχοι προσθέτουν επίσης ότι διεξάγεται έρευνα για την υπόθεση. Στην ηλεκτρονική επικοινωνία που επιχειρήσαμε να έχουμε με την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Εσωτερικών του Ιράν δεν είχαμε την παραμικρή ανταπόκριση, όπως συνέβη και με άλλα διεθνή ΜΜΕ και συναδέλφους όπως μάθαμε, εξέλιξη που αποδεικνύει την προσπάθεια της πολιτικής και θρησκευτικής ηγεσίας να «βυθίσει» το θέμα και να χυθεί όσο το δυνατόν λιγότερο φως.
«Έχουμε υποστεί αρκετά, τόσο οι μεγαλύτερες γενιές, όπως εκείνη της μητέρας μου, όσο και εμείς οι νεότερες»
Η οργή για τον θάνατο της Amini προκάλεσε τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στο Ιράν εδώ κι αρκετά χρόνια. Εξαπλώθηκαν στις περισσότερες από τις 31 επαρχίες της χώρας, με επικεφαλής κυρίως νεαρές γυναίκες και φοιτητές. Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται, με τη βίαιη καταστολή ωστόσο από τις δυνάμεις ασφαλείας και την απαγόρευση πρόσβασης στο διαδίκτυο και τα social media να θέτουν εμπόδια στη ροή επικοινωνίας διαδηλωτών και οργανωτών. Εκτός Ιράν, οι κινητοποιήσεις προχωρούν επίσης, με χιλιάδες να συνεχίζουν να βγαίνουν στους δρόμους σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τις καταπιεζόμενες γυναίκες στο Ιράν. Πριν από μία εβδομάδα, διαδηλώσεις με σύνθημα «Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» πραγματοποιήθηκαν παράλληλα σε Λονδίνο, Μελβούρνη, Νέα Υόρκη, Σεούλ, Βερολίνο, Στοκχόλμη κι αρκετές άλλες πόλεις.
«Στο TikTok, υπάρχουν περισσότερες από 950 εκατομμύρια προβολές με το hashtag #MahsaAmini», μας λέει η Ναχίντ Γκορμανί, που μαζί με την Ζαχαντάρ συμμετείχαν στη διοργάνωση κινητοποιήσεων σε Λονδίνο και Βερολίνο. Οι δυο τους γνωρίστηκαν διαδικτυακά μέσα από εθελοντικές δράσεις οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία και τα τελευταία χρόνια αφιερώνουν μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς τους στα έμφυλα ζητήματα στο Ιράν. «Για δεκαετίες ολόκληρες, η ισλαμική δημοκρατία -κατ’ευφημισμόν ‘δημοκρατία’- έχει επιβάλλει τους αρχαϊκούς, οπισθοδρομικούς κι ‘άρρωστους’ κανόνες της για τις γυναίκες. Έχουμε υποστεί αρκετά, τόσο οι μεγαλύτερες γενιές, όπως εκείνη της μητέρας μου, όσο και εμείς οι νεότερες», τονίζει η Γκορμανί. «Ο κόσμος βλέπει τα αίσχη και την αδυσώπητη βία ενάντια στις γυναίκες και τους διαδηλωτές. Το ερώτημα είναι πού θα πάει όλη αυτή η ενέργεια και ο θυμός των ανθρώπων κι αν θα διαμορφωθεί ένα μεγαλύτερο και πιο στέρεο κίνημα».
Δεκάδες βίντεο δείχνουν κυρίως Ιρανές -όχι μόνο από την Τεχεράνη, αλλά κι από το Βερολίνο, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και το Βανκούβερ- να καίνε το χιτζάμπ τους και να κόβουν τα μαλλιά τους. Μέχρι σήμερα, πάνω από 130 άνθρωποι σε όλο το Ιράν έχουν σκοτωθεί στο πλαίσιο των κινητοποιήσεων, με την ενημέρωση να «κολλάει» στις συμπληγάδες και την «καλά οργανωμένη μηχανή προπαγάνδας του καθεστώτος», όπως την χαρακτηρίζει η Γκορμανί. Σύμφωνα με τη νορβηγική ΜΚΟ Iran Human Rights, από την έναρξη των διαδηλώσεων οι δυνάμεις ασφαλείας πυροβολούν συστηματικά στο πλήθος των συγκεντρωμένων, έχοντας δολοφονήσει πάνω από 40 ακτιβιστές μόνο στην πόλη Ζαχεντάν, στα ανατολικά της χώρας, σε μία μεγάλη κινητοποίηση που πραγματοποιήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, κατηγόρησε τους «μακροχρόνιους αντιπάλους της Ισλαμικής Δημοκρατίας» για τις κινητοποιήσεις και το θάνατο ανθρώπων, όπως επίσης τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, ότι πυροδοτούν εμφύλιες αναταραχές στη χώρα. «Αυτές οι ταραχές και η αναστάτωση σχεδιάστηκαν από την Αμερική και το κατοχικό, ψευδοσιωνιστικό καθεστώς, καθώς και από τους πληρωμένους πράκτορές τους, με τη βοήθεια ορισμένων προδοτών Ιρανών στο εξωτερικό», δήλωσε σε διάγγελμά του. Ξένοι πολίτες έχουν επίσης συλληφθεί, με το υπουργείο Πληροφοριών να υποστηρίζει ότι «ξένοι υπήκοοι από τη Γερμανία, την Πολωνία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Σουηδία κι άλλες χώρες συνελήφθησαν εν μέσω των ταραχών, μαζί με 256 μέλη παράνομων ομάδων της αντιπολίτευσης».
«Θέλουμε να γίνουμε η φωνή σας στο εξωτερικό»
Η Ντάρια Ασουρί δεν έχει επιστρέψει στο Ιράν από το 2015, φοβούμενη τη φυλάκιση ή ακόμα και τον θάνατό της, όπως πολλές άλλες γυναίκες ακτιβίστριες. Η ίδια ζει κι εργάζεται στο Άμστερνταμ, οργανώνοντας μαζί με άλλες Ιρανές αλλά και Ολλανδές ενημερωτικές εκδηλώσεις για τις εξελίξεις στο Ιράν. «Η ιρανική διασπορά είναι σημαντική γιατί γυναίκες σαν εμένα δεν έχουν φωνή μέσα στο Ιράν», λέει στο rosa.gr και προσθέτει ότι τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης είναι «σχεδόν εξ ολοκλήρου κρατικά, με τη χώρα να βρίσκεται στον πάτο της σχετικής λίστας των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) στο ζήτημα της ελευθεροτυπίας». Η δημοσιογράφος που δημοσίευσε την ιστορία για τον θάνατο της Amini, η Niloufar Hamedi της εφημερίδας Shargh, συνελήφθη λίγο μετά την αποκάλυψη και τέθηκε σε απομόνωση στη διαβόητη φυλακή Εβίν της Τεχεράνης. «Δεκαοκτώ ακόμη δημοσιογράφοι που κάλυπταν τις τελευταίες διαδηλώσεις έχουν συλληφθεί στην Τεχεράνη και σε άλλες πόλεις του Ιράν, επειδή απλώς κάνουν τη δουλειά τους», προσθέτει η Ασουρί.
Tο ισλαμικό καθεστώς, στην εξουσία από το 1979 μετά την επανάσταση κατά του σάχη Παχλαβί, έχει ιστορικό βίας και καταστολής κατά πολιτών, δικηγόρων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ακτιβιστών που μιλούν ανοιχτά κατά του καθεστώτος. Αυθαίρετες συλλήψεις, μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης και θανατικές ποινές συνθέτουν την καθημερινή ζωή των Ιρανών πολιτών. Και οι τρεις Ιρανές που μιλούν στο rosa.gr αναγνωρίζουν το προνόμιο που έχουν να εκφράζονται ελεύθερα, ζώντας στην Ευρώπη. «Δεν είναι ότι ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να είναι στο στόμα του λύκου κι εμείς απλώς να καθόμαστε εδώ, με ασφάλεια, μακριά από το Ιράν», μας λέει η Ζαχαντάρ. «Συμμετέχουμε και σε πρωτοβουλίες στο εσωτερικό του Ιράν μέσω κρυπτογραφημένων μηνυμάτων για την ασφάλεια όλων μας. Έχουμε ανθρώπους που γνωρίζουμε στη χώρα, ακτιβιστές, ακόμα και συγγενείς μας που μάχονται για έναν σκοπό. Δεν κάνουμε ό,τι κάνουμε χωρίς σκέψη και σεβασμό στη ζωή των συνανθρώπων μας», συμπληρώνει.
Στο πλαίσιο αυτό, μία εθνική εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής κατά της υποχρεωτικής χρήσης χιτζάμπ, με το hashtag #No2Hijab, ξεκίνησε στις 12 Ιουλίου (γνωστή ως Εθνική Ημέρα Χιτζάμπ στο Ιράν) από Ιρανές γυναίκες με τη βοήθεια και στήριξη πολλών ακτιβιστών από την Ευρώπη. «Θέλουμε να βοηθήσουμε τις συντρόφισσές μας να κινητοποιηθούν, να τους παρέχουμε τα μίνιμουμ εργαλεία επικοινωνίας για να γίνουμε η φωνή τους στο εξωτερικό», σημειώνει η Ασουρί. «Απλώς προσπαθούμε να κάνουμε το καθήκον μας και να διαδώσουμε το hashtag, να πάρει διαστάσεις, να το επικοινωνήσουμε σε οργανώσεις και συλλογικότητες, να μάθουν οι άνθρωποι από όλο τον κόσμο τι συμβαίνει στο Ιράν, στις χώρες και πόλεις που ζούμε, να το μάθει η νεολαία στην Ευρώπη, οι προοδευτικοί πολιτικοί, όλοι. Να μάθουν τι ακριβώς συμβαίνει και σε τι συνθήκες ζουν ακόμα οι γυναίκες εκεί».
A statue of Ayatollah Khomeini is taken down in Neyshabur, the historic city of the famed Iranian poet Omar Khayyam. “Drink wine and look at the moon and think of all the civilizations the moon has seen passing by.” -Khayyam pic.twitter.com/i4rMGM11gt
— Karim Sadjadpour (@ksadjadpour) October 14, 2022
Μία διαμαρτυρία που δεν μοιάζει με καμία άλλη από το παρελθόν
«Το καθεστώς έχει μπλοκάρει τη πρόσβαση στο διαδίκτυο, καθώς και στα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας από τις 19 Σεπτεμβρίου και θα συνεχίσει να το κάνει, όσο συνεχίζονται οι διαδηλώσεις», σημειώνει η Γκορμανί. Το Instagram και το WhatsApp, οι δύο τελευταίες πλατφόρμες που κρατήθηκαν «ανοιχτές» στη χώρα, έχουν πλέον λογοκριθεί αυστηρά. Το Google Play και το App Store της Apple έχουν αποκλειστεί, εμποδίζοντας πολλούς Ιρανούς να έχουν πρόσβαση σε VPΝ για να παρακάμψουν τους διαδικτυακούς περιορισμούς. Για την πλειονότητα της ιρανικής διασποράς, η συζήτηση με την οικογένεια, τους συγγενείς και φίλους πίσω στο Ιράν είναι εντελώς απαγορευτική τις τελευταίες εβδομάδες. «Ακόμη και πριν από τις διαδηλώσεις όμως έτσι ήταν η κατάσταση, απλά τώρα είναι πιο αυστηροί οι περιορισμοί», προσθέτει η Γκορμανί. «Πολλές φορές οι συνομιλίες επικαλύπτονται και παρακολουθούνται. Άλλοτε ακούμε μία κασέτα να παίζει, να ηχογραφεί, άλλοτε ακούμε πάνω από τη δική μας συνομιλία, συνομιλίες άλλων ανθρώπων».
Για την Ζαχαντάρ, οι πρόσφατες διαμαρτυρίες στο Ιράν δεν μοιάζουν με καμία άλλη κινητοποίηση από το 1979 και μετά. «Για πρώτη φορά στην ιστορία [του Ιράν], μια επανάσταση ξεκίνησε από μια γυναίκα για την ελευθερία», μας λέει η Ζαχαντάρ. «Εγώ συμμετέχω σε ακτιβιστικές δράσεις τα τελευταία 10 περίπου χρόνια. Όπως πολλές συνομήλικές μου, εκεί γύρω στα 30, δεν είχαμε από το σπίτι μας κάποιο ερέθισμα, παρότι οι περισσότερες προερχόμαστε από οικογένειες με πολιτικούς πρόσφυγες. Ωστόσο, επειδή ακριβώς βλέπαμε τι ακριβώς συμβαίνει στην χώρα μας, θέλαμε να αναλάβουμε δράση».
Οι τρεις συνομιλήτριές μας δεν έχουν ψηφίσει ποτέ στο παρελθόν γιατί «δεν ήθελαν να νομιμοποιήσουν το καθεστώς». Όμως, όπως σημειώνουν, εδώ και χρόνια δεν αντέχουν τη διαφθορά και την έμφυλη βία, το μίσος κατά των γυναικών. «Είδα την Christiane Amanpour, την βρετανο-ιρανή δημοσιογράφο του CNN, που δεν έβαλε μαντίλα στη προγραμματισμένη συνέντευξη με τον Ιρανό πρόεδρο Ebrahim Raisi στη Νέα Υόρκη, με τον τελευταίο να αρνείται τελικά να μιλήσει μαζί της και ένιωσα περηφάνια. Έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται ο μισογυνισμός και ο σεξισμός των Ιρανών αξιωματούχων. Να περιθωριοποιούνται απέναντι σε ένα διεθνές κοινό», δηλώνει η Ασουρί. «Θα συνεχίσουμε να μιλάμε για όσα συμβαίνουν και δεν θα σιωπήσουμε. Το θεωρούμε υποχρέωση προς τις γυναίκες που ασφυκτιούν στο Ιράν και είναι κάτι που το θέλουν τόσο οι δικοί μας άνθρωποι πίσω στην πατρίδα, όσο και εμείς οι ίδιες».