Ο κόσμος μετά την πανδημία: Xρέος, εμπορικοί πόλεμοι και χαμηλή παραγωγικότητα

Αυτή η απογοητευτική εικόνα για την μετα-πανδημική παγκόσμια οικονομία προκύπτει από έρευνα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Κάνσας που συζητήθηκε σε συμπόσιο που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο, όπως δημοσιεύσει το πρακτορείο Reuters.

Διερευνήθηκαν ζητήματα όπως οι προοπτικές της τεχνολογικής καινοτομίας, το δημόσιο χρέος και η κατάσταση του διεθνούς εμπορίου σε μία περίοδο κατά την οποία η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έχουν «διαβρώσει» μία κάποτε ευρεία παγκόσμια συμφωνία, τουλάχιστον θεωρητικά, για την ενίσχυση της ελεύθερης ροής αγαθών και υπηρεσιών.

Πιο εύθραυστο περιβάλλον

«Οι χώρες κινούνται σε πιο εύθραυστο περιβάλλον. Έχουν χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος των δημοσιονομικών τους πόρων για να αντιμετωπίσουν μία πανδημία. Διαφορετικές δυνάμεις καθοδηγούνται από την πολιτική, τον γεωοικονομικό κατακερματισμό, τις εμπορικές εντάσεις και την αποσύνδεση Δύσης – Κίνας», τόνισε ο επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Πιερ-Ολιβιέ Γκουρενσά σε συνέντευξή του στο περιθώριο του ετήσιου συνεδρίου της Fed.

«Αν φτάσουμε σε σημείο όπου μέρος του κόσμου έχει κολλήσει χωρίς να έχει καν προλάβει να ξεκινήσει, τμήμα με μεγάλο πληθυσμό του πλανήτη, τότε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τεράστιες δημογραφικές και μεταναστευτικές πιέσεις», προειδοποίησε ο ίδιος.

Ο Γκουρενσά σημείωσε ότι είναι πιθανό η παγκόσμια ανάπτυξη να «κολλήσει» σε μία τάση γύρω στο 3% ετησίως. Ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το 4% και πάνω, που είχε παρατηρηθεί όταν η ταχεία βελτίωση της κινεζικής οικονομίας είχε οδηγήσει την παγκόσμια παραγωγή υψηλότερα και το οποίο κάποιοι οικονομολόγοι θεωρούν οριακά υφεσιακό σε έναν κόσμο όπου τα γρήγορα κέρδη θα έπρεπε να είναι ακόμη εφικτά στις μεγάλες, λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.

Αλλά στην παγκόσμια οικονομία όπως αυτή διαμορφώνεται μετά την πανδημία, «το αναπτυξιακό περιβάλλον έχει γίνει δύσκολο», δήλωσε ο Μόρις Όμπστφελντ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, συνεργάτης στο Ινστιτούτο Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά στην Ουάσιγκτον.

Η Κίνα υποφέρει από χρόνια οικονομικά προβλήματα, καθώς και από συρρίκνωση του πληθυσμού της. Οι βιομηχανικές πολιτικές στις ΗΠΑ και αλλού οδηγούν σε αναδιάταξη τις παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής με τρόπο που μπορεί να αποδειχθεί λιγότερο αποτελεσματικός.

Πρώτος απολογισμός

Το συμπόσιο αποτέλεσε μία από τις πρώτες μεγάλες προσπάθειες απολογισμού των μακροπρόθεσμων οικονομικών εξελίξεων μετά την πανδημία και εν μέσω ανανεωμένων γεωπολιτικών εντάσεων. Άλλωστε, τα πρώτα χρόνια μετά την πανδημία, οι αξιωματούχοι ήταν αρχικά απασχολημένοι με την καταπολέμηση του COVID-19 και στη συνέχεια έπρεπε να επικεντρωθούν στην παγκόσμια έκρηξη του πληθωρισμού.

Οι οικονομολόγοι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εμφανίστηκαν να συμφωνούν ως προς το ότι δύο τάσεις που επικράτησαν πριν από την πανδημία, και οι δύο με επιπτώσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη, είχαν ενταθεί λόγω της υγειονομικής κρίσης και άλλων γεγονότων.

Αφού εκτινάχθηκε υψηλότερα κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης πριν από 15 χρόνια, ο λόγος του δημόσιου χρέους προς την παγκόσμια οικονομική παραγωγή αυξήθηκε στο 60% από 40% εξαιτίας των δαπανών για την πανδημία και είναι πιθανό να βρίσκεται πλέον σε επίπεδο όπου η σοβαρή μείωση του χρέους δεν είναι πολιτικά εφικτή, επισήμαναν ο Σέρκαν Άρσλαναλπ, οικονομολόγος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και ο Μπάρι Άιχενγκριν, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ.

Οι επιπτώσεις του δημόσιου χρέους που «ήρθε για να μείνει» ποικίλλουν ανά χώρα, ανέφεραν, με τις χώρες με υψηλότερο χρέος αλλά υψηλότερο εισόδημα, όπως οι ΗΠΑ, να είναι πιθανότατα σε θέση να τα βγάλουν πέρα με την πάροδο του χρόνου, ενώ οι μικρότερες χώρες ίσως αντιμετωπίσουν μελλοντικές κρίσεις ή δεσμευτικούς δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι σοβαρές, καθώς περιοχές του κόσμου που είναι πλούσια σε εργατικό δυναμικό θα είναι φτωχά σε κεφάλαια. Την ίδια ώρα που οι πληθυσμοί των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών, της Ιαπωνίας, της Κίνας και των ΗΠΑ γερνούν, ορισμένα αφρικανικά έθνη, όπως η Νιγηρία, συνεχίζουν να μεγαλώνουν με ταχείς ρυθμούς.

Πιο αφελής εποχή

Η άλλη τάση πριν από την πανδημία που διατηρήθηκε και εντάθηκε είναι το αυξανόμενο άνοιγμα σε πολιτικές που κυμαίνονται από τους εντελώς προστατευτικούς δασμούς που επιβλήθηκαν υπό τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μέχρι τις προσπάθειες της κυβέρνησης Μπάιντεν να κατευθύνει την παραγωγή προϊόντων όπως τα τσιπ πίσω στις ΗΠΑ.

Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου, Τζάρεντ Μπερνστάιν, δήλωσε στο συμπόσιο ότι οι βιομηχανικές πολιτικές της κυβέρνησης Μπάιντεν δεν κλίνουν απαραιτήτως είτε υπέρ είτε κατά του διεθνούς εμπορίου, δεδομένου ότι πολλά από τα ενδιάμεσα αγαθά που απαιτούνται για την κατασκευή τσιπ, θα εισάγονται.

Άλλοι σημείωσαν ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και το γρήγορο διαζύγιο του ευρωπαϊκού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας από τη ρωσική ενέργεια, έσπασε ένα από τα βασικά προτάγματα της εξάπλωσης της παγκοσμιοποίησης: Το εμπόριο θα δημιουργούσε ανθεκτικές εταιρικές σχέσεις, αν όχι απόλυτους συμμάχους «Θυμάμαι μία εποχή, ίσως μία πιο αφελή εποχή… κατά την οποία το περισσότερο εμπόριο θα δημιουργούσε φίλους», δήλωσε ο Μπεν Μπρόουντμπεντ, υποδιοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας.

Ωστόσο, η γενική διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου Νγκόζι Οκόντζο-Ιουεάλα δήλωσε ότι ενώ η πανδημία έθεσε εύλογα ζητήματα σχετικά με την ανθεκτικότητα του παγκόσμιου εφοδιασμού, ιδίως για ευαίσθητα είδη όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα, η κίνηση για την αναδιάταξη των παγκόσμιων προτύπων παραγωγής ενέχει τον κίνδυνο να αφήσει ευκαιρίες ανάπτυξης στο τραπέζι.

«Από πολιτική άποψη είναι ελκυστικό να πει κάποιος ότι βλέπει τα τρωτά σημεία, οπότε θα προσπαθήσει να κάνει επιχειρήσεις με εκείνους που έχουν τις ίδιες αξίες με τον ίδιο», είπε η ίδια. «Οι φίλοι μπορούν να αλλάξουν», σημείωσε σε μία αιχμηρή αναφορά, σε μία περίοδο κατά την οποία ο Τραμπ, ο οποίος επιδίωξε να επιβάλει δασμούς την Ευρώπη, είναι ξανά υποψήφιος και πρόσφατα έθεσε την ιδέα οριζόντιου φόρου στις εισαγωγές.

Αν υπήρχε πιθανό φωτεινό σημείο, αυτό ήταν γύρω από τη συζήτηση σχετικά με τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη ως πιθανή κινητήρια δύναμη για υψηλότερη παραγωγικότητα. Ωστόσο, ακόμη και αυτό, εξετάζεται υπό το πρίσμα της ζημιάς που ενδέχεται να προκαλέσουν οι νέες τεχνολογίες και τα ευρήματα σύμφωνα με τα οποία η καινοτομία γίνεται εκθετικά πιο δύσκολη.