ΕΜΣΤ: Έξι εκθέσεις με πέντε γυναίκες καλλιτέχνιδες και νέες παραγωγές έργων

Ήδη, από τον Δεκέμβριο του 2023 έως το Νοέμβριο του 2024 οι κύκλοι εκθέσεων είναι αποκλειστικά αφιερωμένοι στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες.

Στις 8 Μαρτίου 2024, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, εγκαινιάζονται έξι εκθέσεις πέντε καλλιτέχνιδων. Ο θεματικός αυτός κύκλος, πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου, βασίζεται σε ένα συχνά επαναλαμβανόμενο υποθετικό ερώτημα: Τί θα συνέβαινε αν η διακυβέρνηση του κόσμου είχε θηλυκά χαρακτηριστικά; Θα υπήρχε λιγότερη βία; Θα παρατηρούσαμε περισσότερη δικαιοσύνη στη διακυβέρνηση; Θα σήμαινε αυτό το τέλος των πολέμων και των ένοπλων συγκρούσεων και αδιεξόδων; Θα ήταν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε καλύτερη μοίρα; Θα ήταν η οικονομική πολιτική πιο δίκαιη και με μεγαλύτερη μέριμνα για το περιβάλλον και τον κόσμο πέραν των ανθρώπων; Ή θα υπήρχε η ίδια εμμονή με το κέρδος, ανεξάρτητα από το ανθρώπινο και περιβαλλοντικό κόστος, και ο εγωιστικός ανθρωποκεντρισμός που μας έχει οδηγήσει στα σημερινά αδιέξοδα; Θα βλέπαμε περισσότερες συζητήσεις και συμβιβασμούς; Και, εντέλει, θα βιώναμε περισσότερη στοργή και ενσυναίσθηση στον κόσμο;

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την πολιτική πόλωση και αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις, μοιάζει να είναι η κατάλληλη στιγμή να τεθεί αυτό το ερώτημα αλλά και να αποκατασταθούν ανισότητες μέσα στην ίδια την κυρίαρχη ιστορία της τέχνης, που για χρόνια περιθωριοποίησε ή κατέστησε αόρατες τόσες γυναίκες δημιουργούς, πόσο μάλλον σε μια χώρα όπως την Ελλάδα όπου, έως τώρα, δεν υπήρξε οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα στα εικαστικά.

Yael Bartana – Δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα

[Two Minutes to Midnight]

Yael Bartana Two Minutes to Midnight [ Δυο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα ] , 2021 Μονοκάναλη βιντεο – ηχητική εγκατάσταση Ψηφιακό βίντεο υψηλής ανάλυσης, έγχρωμο, με ήχο Διάρκεια: 47’ Βιντεοστιγμιότυπο Ευγενική παραχώρηση : Γκαλερί Capitain Petzel , Βερολίνο , Γκαλερί Annet Gelink , Άμστερνταμ , Sommer Contemporary Art , Τελ Αβίβ , Γκαλερί Rafaella Cortese , Μιλάνο και Γκαλερί Petzel , Νέα Υόρκη

Η Yael Bartana αξιοποιεί κυρίως το βίντεο και την κινούμενη εικόνα με σκοπό να εξετάσει λιγότερο γνωστές πτυχές της ιστορίας καθώς και περιστατικά που έχουν επηρεάσει τη διαμόρφωση συλλογικών ταυτοτήτων και συνειδήσεων. Ιστορικές πολιτικές ομιλίες, διαδηλώσεις, ακτιβιστικές δράσεις και άλλα συμβάντα του παρόντος ή του πρόσφατου παρελθόντος καταγράφονται, επανεκτελούνται ή διασκευάζονται με σκοπό την κριτική επανεξέτασή τους.

Δημιουργεί εγκαταστάσεις με νέον όπου φράσεις, δηλώσεις, συνθήματα αποκτούν γλυπτική υπόσταση ενώ αποτελούν παράλληλα σύμβολα ενός ακόμα απραγματοποίητου πολιτικού οράματος. Το έργο σε νέον What if Women Ruled the World [Κι’ αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο] (2016) προσαρμόστηκε ως εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας, σε δύο γλώσσες, Ελληνικά και Αγγλικά, στην βόρεια και νότια πρόσοψη του κτιρίου Φιξ, θέτοντας πλέον το αρχέτυπο ερώτημα στους διερχόμενους της λεωφόρου Συγγρού. Παράλληλα, παρουσιάζεται το βίντεο της Two Minutes To Midnight [Δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα], 2021, ένα έργο διάρκειας 47 λεπτών βασισμένο στην δίωρη περφόρμανς του 2017 με τίτλο What if Women Ruled the World? Εδώ παρακολουθούμε να εξελίσσεται το σενάριο μιας πιθανής πυρηνικής σύρραξης σε έναν χώρο που αποτελεί αντίγραφο του σκηνικού της ταινίας Dr. Strangelove (1964).

Αμφιθέατρο μεσοπατώματος ΕΜΣΤ 08.03-27.10.2024 Συντονισμός: Σταμάτης Σχιζάκης

Claudia Comte – The Origin of the Shockwave Ripple Effect (yellow and turquoise)

[Η προέλευση του φαινομένου του κρουστικού κύματος -κίτρινο και τυρκουάζ]

Claudia Comte Η προέλευση του φαινομένου του κρουστικού κύματος (κίτρινο και τυρκουάζ ), 2024 31μ x 3μ Ακρυλική τοιχογραφία Ψηφιακή απεικόνιση έργου Ευγενική παραχώρηση του Studio Claudia Comte

Η Comte είναι γνωστή για τις in-situ εγκαταστάσεις, τους πίνακες και τα γλυπτά που αντλούν από τα περίπλοκα μοτίβα και σχήματα που ενυπάρχουν μέσα στην φύση, όπως κύματα, ηχητικά μοτίβα, κάκτοι και σχηματισμοί βράχων. Οι τοιχογραφίες της –που δημιουργούνται ψηφιακά και κατόπιν πραγματοποιούνται με την χρήση βινυλίου, στένσιλ και ζωγραφικής απ’ ευθείας στον τοίχο -μοιάζουν σχεδόν σαν παραισθησιογόνες οπτικές πανδαισίες που καθηλώνουν και περιβάλλουν τους θεατές. Το έργο της δανείζεται αναφορές από την λαϊκή κουλτούρα, τη φύση, τα πολιτιστικά σύμβολα και τα καλλιτεχνικά ρεύματα όπως η Op Αrt, η Concrete Αrt και η Pop Αrt.

Το έργο της είναι χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής πρακτικής της καλλιτέχνιδας. Η τοιχογραφία διακρίνεται από ένα εντυπωσιακό εφέ κυματισμού, δημιουργώντας μια δυναμική οπτική κίνηση. Αυτός ο κυματισμός τυλίγεται γύρω από ένα κοίλο σώμα, δημιουργώντας αντιθετικές αντιλήψεις σε κάθε πλευρά. Μία χρωματική διαβάθμιση που ρέει από το τυρκουάζ στο κίτρινο, και καταλήγει στο λευκό, απηχεί τη ζωντάνια και την ποικιλομορφία της φύσης.

Nέα παραγωγή του ΕΜΣΤ 08.03.2024-12.01.2025 στο φουαγέ Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη

Claudia Comte How to Grow and Still Stay the Same Shape , 2019 Castello di Rivoli, Τορίνο (IT) Φωτογράφος: Roman März ©Studio Claudia Comte, 2019

Η τέταρτη στη σειρά των περφόρμανς της Claudia Comte, το How to Grow and Still Stay the Same Shape [Πώς να μεγαλώνεις και να παραμένεις στο ίδιο σχήμα] είναι μια παιγνιώδης χορογραφία σε διάλογο με την νέα in-situ τοιχογραφία της καλλιτέχνιδας The Origin of the Shockwave Ripple Effect στο ισόγειο του ΕΜΣΤ. Σε χορογραφία της ίδιας της καλλιτέχνιδας και εκτέλεση της Andrea Tortosa Vidal, χορεύτρια στο Ballett Theater της Βασιλείας, οι κινήσεις ερμηνεύουν τις στοιχειώδεις μορφές ζωής που εκφράζονται στο οπτικό μοτίβο της τοιχογραφίας. Αντλώντας από την αρχαία παράδοση της μίμησης, η Comte δημιουργεί μια αλληγορία όπου η φανταστική μίμηση των φυσικών φαινομένων έχει σαν στόχο την δημιουργία της ενσυναίσθησης. Μέσα από την ερμηνεία της, η καλλιτέχνις μας ξεναγεί στα ρυθμικά μοτίβα των φυσικών φαινομένων που αποτελούν το σύμπαν της δουλειάς της στο ΕΜΣΤ.

ΠΕΡΦΟΡΜΑΝΣ ΤΗΣ CLAUDIA COMTE – How to Grow and Still Stay the Same Shape [Πώς να μεγαλώνεις και να παραμένεις στο ίδιο σχήμα] Χορεύτρια: Andrea Tortosa Vidal Μουσική: Egon Elliut

8 Μαρτίου στις 19.30 & 20.30 στον χώρο του έργου της Claudia Comte

Hadassah Emmerich – Epicurean Eden

[Eπικούρειος Εδέμ]

Hadassah Emmerich Garland of creolized tulips , 2018 Ακρυλικό και μελάνι σε τοίχο, 5 μ. x 220 εκ. Ανάθεση για την Πρεσβεία της Ολλανδίας , Τζακάρτα

Η Hadassah Emmerich είναι γνωστή για τις πολύχρωμες, τολμηρές, πληθωρικές τοιχογραφίες της και τα ζωγραφικά της έργα στα οποία πλέκονται περίτεχνα στυλιζαρισμένες απεικονίσεις εξωτικών φρούτων, μελών του ανθρώπινου σώματος και φυσικών στοιχείων. Το έργο της αντανακλά μια εμβυθιστική και ενστικτώδη εξερεύνηση του σώματος και της ταυτότητας, περιηγούμενο στα πεδία του αισθητηριακού και του αισθησιακού, ενώ παράλληλα διερευνά την εμπορευματοποίηση της επιθυμίας, του ερωτικού και του εξωτικού.

Ο αισθησιασμός της ζωγραφικής της δεν εντοπίζεται μόνο στην επιφάνεια της εικόνας, αλλά και στην εκλεπτυσμένη χρήση του χρώματος και στην πρωτότυπη, άρτια τεχνική εκτέλεση. Από το 2016, η Emmerich επινόησε μια νέα τεχνική ζωγραφικής, χρησιμοποιώντας στένσιλ που κόβει από δάπεδο βινυλίου και στη συνέχεια τα καλύπτει με μελάνι και τα αποτυπώνει σε καμβά, χαρτί ή τοίχο. Με αναφορές στην οπτική γλώσσα της διαφήμισης και της PopArt, δημιουργεί εικόνες που επικεντρώνονται στο γυναικείο σώμα, καταγράφοντας το παράδοξο της ταυτόχρονης έλξης και της απώθησης, της οικειότητας και της ψυχρής αποστασιοποίησης, της αποπλάνησης και της κριτικής αποτίμησης.

Για την πρώτη παρουσίαση της στην Ελλάδα, η Emmerich έχει δημιουργήσει μια νέα μεγάλης κλίμακας τοιχογραφία σχεδιασμένη ειδικά το ΕΜΣΤ, που καλύπτει ένα μέρος του ισογείου και του ημιώροφου του Μουσείου και καταλαμβάνει τον εκπαιδευτικό του χώρο, μεταμορφώνοντάς τον ριζικά σε ένα καθηλωτικό και πολύχρωμο Gesamtkunstwerk, ιδανικό για παιδιά.

Νέα Παραγωγή του ΕΜΣΤ – 08.03.2024 Χώρος έκθεσης: Χώρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων- Μεσοπάτωμα Συντονισμός καλλιτεχνικής παραγωγής: Γιάννης Αρβανίτης

Lola Flash SALT

[Αλάτι]

Lola Flash Ilona , 2012 New York, NY, USA Coloured photograph Courtesy of the artist

Η πρώτη ατομική παρουσίαση της διεθνώς αναγνωρισμένης φωτογράφου Lola Flash μας συστήνει  μια καλλιτέχνιδα που προκαλεί της προκαταλήψεις και τα στερεότυπα για το φύλο, τη σεξουαλικότητα και τη φυλή. Ενεργό μέλος του ACT UP (AIDS Coalition to Unleash Power) κατά την περίοδο της επιδημίας του AIDS στη Νέα Υόρκη, η Flash εμφανίστηκε στην εμβληματική αφίσα “Kissing Doesn’t Kill” του 1989. Η τέχνη και ο ακτιβισμός τους συνδέονται βαθιά, τροφοδοτώντας μια δια βίου δέσμευση για την προβολή και τη διατήρηση της κληρονομιάς των ΛΟΑΤΚΙ+ και των έγχρωμων κοινοτήτων παγκοσμίως.

Η σειρά SALT (2011-σε εξέλιξη) που παρουσιάζεται στο Μουσείο είναι μια σειρά πορτραίτων που απεικονίζουν σημαντικές ηλικιωμένες γυναικείες προσωπικότητες (άνω των εβδομήντα ετών), οι οποίες είχαν σιωπηλό αντίκτυπο στον κόσμο τους και εξακολουθούν να ασχολούνται με πάθος με το έργο της ζωής τους. Σε μια κουλτούρα όπου η ομορφιά ταυτίζεται με τη νεότητα, αυτές οι γυναίκες δεν είναι μόνο όμορφες αλλά και καταξιωμένες και έχουν σημαντική συνεισφορά στην κοινωνία.

Αυτή η συγκινητική σειρά πορτρέτων αντικατοπτρίζει τη σοφία, την γοητεία, την ελκυστικότητα και τη δύναμή τους, η οποία συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη λόγω ηλικιακής προκατάληψης, ιδιαίτερα κατά των γυναικών. Τα θέματα της σειράς Salt περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την Tony Parks – φωτογράφο και κόρη του θρυλικού φωτογράφου Gordon Parks, την Koho – μια αριστοτέχνη ζωγράφο sumi-e, και τη διάσημη ακτιβίστρια Esther Cooper Jackson. Οι γυναίκες φωτογραφήθηκαν εκεί όπου αισθάνονταν πιο οικεία, προκειμένου να αποτυπωθεί η υφή του ιδιωτικού τους χώρου. Το SALT στοχεύει να αμφισβητήσει κοινωνικό παραγκωνισμό και την αορατότητα που βιώνουν οι ηλικιωμένες γυναίκες και να αναδείξει τις βαθιά ριζωμένες πολιτισμικές και κοινωνικές προκαταλήψεις που τις απομακρύνουν από τη δημόσια σφαίρα. Η δουλειά της Flash παραπέμπει στην παράδοση της προσωπογραφίας του εικοστού αιώνα, χρησιμοποιώντας μια φωτογραφική μηχανή μεγάλου μεγέθους 4×5, καθώς πιστεύει ότι αυτή η διαδικασία μεταφέρει τη σημασία της συνεδρίασης για το θέμα και αποδίδει μια πιο αληθινή εικόνα.

08.03-10.11.2024 Χώρος έκθεσης: Χώρος κοινού, 2ος όροφος Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη

Μαλβίνα Παναγιωτίδη – Αll Dreams are Vexing

[Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά]

Μαλβίνα Παναγιωτίδη Why do you imagine golden birds? II Π αραφίνη, χρώμα, φιτίλι, μέταλλο, βαφή αυτοκινήτου, 75 x 65 x 152εκ., 2024 (λεπτομέρεια) Φ ωτογραφία: Ηλίας Μαδούρος

Η έκθεση All Dreams Are Vexing | Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά της Μαλβίνας Παναγιωτίδη είναι αποτέλεσμα της ενδελεχούς έρευνας που έκανε η καλλιτέχνιδα το καλοκαίρι του 2023 στις Σπέτσες, στο σπίτι όπου απομονώθηκε μετά τον πρόωρο θάνατο των δύο παιδιών της -από φυματίωση- η πρώτη Ελληνίδα ζωγράφος, Ελένη Μπούκουρα- Αλταμούρα (1821-1900).

Την περίοδο εκείνη η Αλταμούρα κατέφυγε στον πνευματισμό, σε μια προσπάθεια να επανασυνδεθεί με τα παιδιά της, αφήνοντας πίσω της αρκετούς θρύλους αλλά και ένα grimoire, ένα «μαγικό» χειρόγραφο με ξόρκια.

Το Project Room 2 του ΕΜΣΤ μεταμορφώνεται σε ένα εμβυθιστικό σκηνικό, έναν «μαγικό» χώρο όπου γλυπτά από γυαλί, κερί και χαλκό συνδιαλέγονται με ένα βίντεο και ένα ηχητικό έργο. Με μια καλλιτεχνική πρακτική που εστιάζει στα σημεία τομής του αποκρυφιστικού μοντερνισμού, της λειτουργίας του φαντασιακού και της ανοίκειας ανθρώπινης συμπεριφοράς σε διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη επανεξετάζει τον μύθο της «τρελής γυναίκας στη σοφίτα».

Η έκθεση δομείται μέσα από δύο ερευνητικές κατευθύνσεις, πρώτον την επαναπραγμάτευση του σπιτιού της Μπούκουρα- Αλταμούρα ως συμβόλου θαλπωρής και εγκλεισμού, ως δεύτερου δέρματος που την προστατεύει αλλά και την πνίγει ταυτόχρονα. Και δεύτερον την οικειοποίηση συμβόλων από το «μαγικό» χειρόγραφο της Μπούκουρα-Αλταμούρα, από τα ελάχιστα που σώζονται στην ελληνική γραμματεία, και αφετέρου την επανανοηματοδότησή τους ως φορέων μνήμης. Εισερχόμενος στην έκθεση, ο θεατής διεισδύει στους διαδρόμους του σπιτιού αλλά και του μυαλού της Ελένης Μπούκουρα-Αλταμούρα. Καθώς τα κέρινα γλυπτά καίγονται και μεταμορφώνονται, τα μέρη από φυσητό γυαλί, που παραπέμπουν σε αναπνοές, φαντάσματα, ενέργεια ενός αόρατου κόσμου, συμβολίζουν το ανείπωτο και το αποσιωπημένο, ενώ τα χάλκινα στοιχεία των γλυπτικών της συνθέσεων – ανθρώπινα όργανα, πλοκάμια, μίσχοι φυτών, λουλούδια (ή όλα αυτά μαζί;) – γίνονται μια σταθερά που μας κρατά γειωμένους και παρόντες στο εδώ και τώρα.

Νέα Παραγωγή του ΕΜΣΤ 08.03-02.06.2024 Χώρος έκθεσης: Project Room 2, 3ος όροφος Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη

JEANNA CRISCITIELLO …and then there was EVE

[Και μετά ήταν η Εύα]

Το …and then there was EVE είναι μια σόλο μουσική περφόρμανς που επικεντρώνεται σε ζητήματα γυναικείας ταυτότητας. Προκειμένου να χτιστεί μια πολυεπίπεδη ανθρώπινη εμπειρία, δημιουργείται ένα αρχέτυπο μέσω των πολλαπλών απαντήσεων των συμμετεχόντων, που καλούνται να ονομάσουν την προσωπική τους ηρωίδα και να τη συνδέσουν με ένα αντικείμενο. Η ηρωίδα (αντιηρωίδα) τους είναι οποιαδήποτε γυναίκα, της οποίας οι πράξεις, οι δημιουργίες ή η φιλοσοφία άλλαξαν την αντίληψή τους περί αυτενέργειας, και θα μπορούσε να είναι από φανταστικός χαρακτήρας ή μέλος της οικογένειάς τους έως κάποια ιστορική προσωπικότητα.

Το αντικείμενο, από την άλλη, θα μπορούσε να είναι ένα βιβλίο ή έργο τέχνης, μια φωτογραφία… Βάσει αυτών των απαντήσεων, γράφονται η μουσική και το κείμενο και κατασκευάζεται μια νέα αφήγηση. Η EVE είναι τελικά η πρωταγωνίστρια της δικής της ιστορίας.

Οι ηρωίδες της περφόρμανς είναι ένα ποικίλο καστ: από τα μέλη μιας οικογένειας έως την ποιήτρια Sophie Podolski, τις κινηματογραφίστριες Chantal Akerman και Maya Deren, τις συγγραφείς Marguerite Duras και Susan Sontag, την πιονέρο της αμερικανικής Άγριας Δύσης Calamity Jane, την οικολόγο ακτιβίστρια Julia Butterfly, την αρχιτέκτονα Denise Scott Brown, τη ζωγράφο Alice Neel, ή ακόμα και την αειθαλή λογοτεχνική ηρωίδα Πίπη Φακιδομύτη.

Αμφισβητώντας τις έννοιες της ομορφιάς, της επιτυχίας και της ανεξαρτησίας και επιχειρώντας να σπάσει ταμπού γύρω από την αιδώ και την αναίδεια, την αποτυχία, τη γήρανση, τη μητρότητα, την ευαλωτότητα και τον εθισμό, χρησιμοποιώντας φωνητικά εφέ και μια επιτελεστική σωματική γλώσσα, η EVE καθίσταται το κέντρο της προσοχής. Βάση του έργου αυτού είναι ένα ενδιαφέρον για τα γεγονότα και τους μύθους που γίνονται συνυφασμένες πραγματικότητες, είτε προσωπικές είτε από αφηγήσεις. Παράλληλα, το έργο διερευνά τις έννοιες της ταυτότητας, της πολλαπλότητας, της μνήμης, της μεταβίβασης, της επανεφεύρεσης και της ανθεκτικότητας.