Ο Covid-19 μας κάνει να μισούμε και να φοβόμαστε ο ένας τον άλλο

Την περασμένη Τετάρτη, το ερευνητικό κέντρο Pew Research δημοσίευσε μια έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο της πανδημίας στις πολιτικές τάσεις και την κοινωνική συμπεριφορά σε 17 χώρες. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και ανησυχητικά.

Ένα 60% δηλώνει ότι ο covid-19 έχει αυξήσει την πολιτική πόλωση στη χώρα του. Μόλις το 34% δήλωσε ότι αισθάνεται πιο ενωμένο ως κοινωνία. Σε ορισμένες επίσης περιπτώσεις, οι αντιλήψεις περί πόλωσης έχουν αυξηθεί κατά περισσότερες από 30 ποσοστιαίες μονάδες από την έναρξη της πανδημίας.

Η πόλωση είναι προϊόν φόβου

Σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ο κορονοϊός προκάλεσε μεγάλο φόβο, ταραχή και ανασφάλεια. Σε πολλούς επίσης προκάλεσε ανησυχία ότι η εκάστοτε κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει τον ιό για να ελέγξει τους πολίτες και να περιορίσει τις πιο βασικές ελευθερίες τους.

Οι συζητήσεις για το πόσο πρέπει να εφαρμόζονται περιοριστικά μέτρα και τα lockdown «φούντωσε», όπως και για το κατά πόσο τα εμβόλια πρέπει να είναι υποχρεωτικά για όλο τον πληθυσμό, πλην των υγειονομικών ή των ευάλωτων ηλικιακά ομάδων.

Η πανδημία έθεσε επίσης τους ανθρώπους υπό εξαιρετική πίεση. Χάθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες ζωές, μεγάλα τμήματα της κοινωνίας αποδυναμώθηκαν οικονομικά, οι ανισότητας διευρύνθηκαν. Οι αντικρουόμενες πληροφορίες, τα «ναι μεν, αλλά…» από πολιτικούς και λοιμωξιολόγους πολλαπλασιάστηκαν. Η αβεβαιότητα για το πόσο θα διαρκούσε η πανδημία προκάλεσε τρόμο. Όλοι αυτοί οι παράγοντες δημιούργησαν βαθιές εστίες πίεσης και έντασης μέσα στις κοινωνίες που τροφοδότησαν με τη σειρά τους πολιτική δυσαρέσκεια.

Όξυνση των κοινωνικών εντάσεων

Η πανδημία όξυνε τις κοινωνικές εντάσεις, διαιρώντας περαιτέρω τους έχοντες από τους μη έχοντες. Ο κορονοϊός ήταν πιο σκληρός για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν να εργαστούν από το σπίτι, ενώ έδωσε στις κυβερνήσεις μεγαλύτερη εξουσία να περιορίσουν τις μετακινήσεις των πολιτών, να κλείσουν επιχειρήσεις, να περάσουν αμφιλεγόμενους νόμους χωρίς την απαραίτητη διαβούλευση.

Ο κορονοϊός μας έδωσε επίσης έναν λόγο να φοβόμαστε ο ένας τον άλλον. Θα με μολύνει ο διπλανός μου επειδή δεν φοράει μάσκα ή επειδή δεν έχει κάνει το εμβόλιο; Μήπως πίσω από τη μάσκα κρύβονται εκφράσεις μίσους και φθόνου; Τώρα που σταδιακά περιορίζεται το μέτρο της μάσκας, εάν τη φοράω θα με κοιτούν περίεργα; Όποιος/α δεν έχει κάνει μέχρι τώρα το εμβόλιο είναι συνομωσιολόγος και αρνητής του κορονοϊού; Πολλά ερωτήματα και ελάχιστες, πρόχειρες απαντήσεις.

Πολιτικοί, μέσα ενημέρωσης, influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και γιατροί είδαν την πανδημία ως μια ευκαιρία για να «πουλήσουν» περισσότερο, να εκμεταλλευτούν προκαταλήψεις και στερεότυπα, να «φουντώσουν» τους φόβους, την ανασφάλεια και τον ρατσισμό για να προωθήσουν τους δικούς τους πολιτικούς και εμπορικούς στόχους.

Η πανδημία όξυνε επίσης τις αντικρουόμενες στάσεις σχετικά με τους «ειδικούς». Επιστήμονες με την καθημερινή τους ενημέρωση έγιναν σχεδόν είδωλα λατρείας, ενώ για άλλους υπήρξε αμφισβήτηση και προβληματισμός για το κατά πόσο έλεγαν την αλήθεια ή δεν «υποτάσσονταν» στους πολιτικούς προϊσταμένους τους, μεταφέροντας πολλές φορές αντικρουόμενα μηνύματα. Τέτοια μηνύματα τροφοδότησαν και τροφοδοτούν τον κυνισμό και προσβάλλουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στην επιστήμη. Κι αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό και επικίνδυνο.

Εάν χαθεί η εμπιστοσύνη στην επιστήμη, θα μιλάμε πλέον για μια νέα terra incognita για όλη την ανθρωπότητα, τις κοινωνικές σχέσεις, την εξέλιξη του ανθρώπου. Όσοι έχουν δημόσιο βήμα θα πρέπει να προσέχουν πολύ στις αναφορές τους για την πανδημία, όπως επίσης και εμείς ως πολίτες θα πρέπει να προσέχουμε περισσότερο τι ακούμε, τι διαβάζουμε, τι πιστεύουμε. Τα εργαλεία υπάρχουν, ο πλουραλισμός είναι εδώ – ας ακονίσουμε όσο περισσότερο μπορούμε την κριτική μας σκέψη.