Ιστορίες χωρίς φωνή: Η χελώνα που δεν μπορούσε να τρέξει για να σωθεί

Αυτήν την εβδομάδα, ο δημοσιογράφος Πέτρος Κατσάκος γράφει στη στήλη του «Ιστορίες Χωρίς Φωνή» στην Αυγή, για ένα από τα πιο αόρατα θύματα των πυρκαγιών, τις χελώνες.

Από την πρώτη κιόλας δημοτικού τα παιδιά μαθαίνουν έναν από τους μύθους του Αισώπου που έχει πρωταγωνιστές έναν λαγό και μια χελώνα. Είναι ο μύθος με τα δύο ζώα που παραβγαίνουν σε έναν αγώνα δρόμου και η αργοκίνητη αλλά έξυπνη χελώνα νικά τελικά τον γρήγορο αλλά υπερφίαλο λαγό. Πρόκειται για μια διδακτική ιστορία που διαδραματίζεται μια ήρεμη ημέρα στο δάσος όπου εν τη απουσία του ανθρώπου κανένα από τα δύο ζώα δεν έχει λόγο για να βιαστεί. Τι γίνεται, όμως, όταν οι συνθήκες επιβάλουν στα ζώα να τρέξουν; Τι γίνεται όταν η ζωή των ζώων απειλείται είτε από τον άνθρωπο είτε από τις δραστηριότητες ή τις ενέργειές του; Τι γίνεται όταν με ανθρώπινη ευθύνη το δάσος παίρνει φωτιά και τα ζώα πρέπει να τρέξουν για να σωθούν;

Τότε δεν μετράει η εξυπνάδα της χελώνας που είναι και ο τραγικός πρωταγωνιστής μιας ιστορίας που κανείς δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα να μας την διηγηθεί. Είναι η ιστορία της χελώνας που τελικά καίγεται ζωντανή. Μόνο που πριν καεί έχει βιώσει έναν ανείπωτο τρόμο νιώθοντας τις φλόγες και τον θάνατο να την πλησιάζουν και αυτή να μην μπορεί – όπως τα υπόλοιπα ζώα του δάσους – να τρέξει για να σωθεί. Είναι η ιστορία των ζώων που σε κάθε πυρκαγιά πεθαίνουν κατά εκατοντάδες καθώς δεν έχουν την δυνατότητα να ξεφύγουν. Είναι μια ιστορία που δυστυχώς δεν υπάρχουν λόγια ανθρώπινα για να περιγράψουν την αγωνία, τον φόβο, την ανημποριά και τον πόνο της χελώνας που κανείς δεν θα την μετρήσει στα θύματα και στις απώλειες αφού ακόμα και αυτή η καταγραφή των πυρόπληκτων ζώων και των ζώων που χάνουν την ζωή τους στις πυρκαγιές συνήθως εξαντλείται σε ζώα συντροφιάς, σε άγρια θηλαστικά, σε ιπποειδή και σε ζώα εκτροφής που συνήθως καίγονται σε στάνες, σε φάρμες, ορνιθοτροφεία και μαντριά. Και οι χελώνες περνούν σχεδόν απαρατήρητες όταν τα μαυρισμένα τους καβούκια μετά δυσκολίας ξεχωρίζουν μέσα στις στάχτες και τα αποκαΐδια.

Τα αόρατα θύματα

Οι χελώνες είναι ίσως τα πιο αόρατα θύματα μιας πυρκαγιάς. Είναι ζωές χαμένες που σπανίως υπολογίζονται ούτε καν σαν ένας απρόσωπος αριθμός. Κι ας είναι ο θάνατός τους μαρτυρικός. Κι ας είναι ένα ζώο που την ώρα της φωτιάς θα βράσει μέσα στο ίδιο του το αίμα. Αυτά λοιπόν τα ζώα που χάνονται κάτω από το οπτικό μας πεδίο οφείλουμε να τους αναγνωρίσουμε την τραγική τους απώλεια και να τις εντάξουμε είτε στους μετέπειτα απολογισμούς είτε στους μελλοντικούς σχεδιασμούς προστασίας και διάσωσης. Αν μη τι άλλο τους το χρωστάμε μιας και μόνο αυτά τα ζώα δεν ευθύνονται για τις πυρκαγιές που συνήθως ο άνθρωπος, οι δραστηριότητες και τα συμφέροντά του προκαλούν. Τους το οφείλουμε για τις ζωές τους που καίγονται. Τους το οφείλουμε για το σπίτι τους που χάνεται.

Καταδικασμένες σε θάνατο

Οι χελώνες είναι ένα από τα πλέον ευάλωτα ζώα στην πυρκαγιά και ανάλογα με τη μορφολογία του εδάφους, το μέγεθος και την ένταση της πυρκαγιάς, μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό 3-15%, κάποιες φορές, κατορθώνει να γλιτώσει. Και μόνο από την αδυναμία που έχουν οι χελώνες να μετακινηθούν και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, η εξαφάνισή τους κατά την διάρκεια μιας πυρκαγιάς είναι σχεδόν πάντοτε βέβαιη. Στη συνέχεια οι χελώνες που έχουν γλυτώσει από τις φλόγες είναι που δέχονται και το τελειωτικό χτύπημα αφού στην διαδικασία τόσο του καθαρισμού των καμμένων περιοχών όσο και κατά την διάρκεια μιας αναδάσωσης τα οχήματα και τα μηχανήματα που συνήθως ο άνθρωπος χρησιμοποιεί στις περιπτώσεις αυτές είναι που δίνουν και την χαριστική βολή στις τραυματισμένες χελώνες που έχουν απομείνει μέσα στις κατεστραμμένες από τις φλόγες εκτάσεις.

Μια χελώνα μετά την φωτιά

Οι ειδικοί λένε πως σε περιοχές που έχουν καεί συχνά παρατηρούνται κάποιες χελώνες με έντονα σημάδια και ουλές από εγκαύματα σε όλο τους το σώμα. Αυτό συμβαίνει γιατί στις χελώνες δύσκολα θεραπεύονται οι ιστοί που καταστράφηκαν από εγκαύματα. Στις χελώνες οι κατεστραμμένοι ιστοί αποβάλλονται αποβάλλονται και υποκαθιστούνται με νέους που συνήθως δεν μοιάζουν με τους πρώτους. Για αυτό και στις χελώνες που έχουν βγει ζωντανές από πυρκαγιές το κέλυφός τους χάνει τελείως το χαρακτήρα του καθώς και την αισθητική του. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κατεστραμμένες κεράτινες φολίδες αποβάλλονται και μάλιστα πολύ συχνά μαζί με οστέινο εξωτερικό τμήμα του κελύφους. Αυτό στη συνέχεια αντικαθίσταται με νέο, που όμως δε μοιάζει καθόλου με το αρχικό, καθώς όλα του τα χαρακτηριστικά παρουσιάζονται αλλοιωμένα. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις αλλοιώνεται ακόμα και το σχήμα του κελύφους, καθώς οι περιφερειακές κυρίως πλάκες παραμένουν ατροφικές. Τότε είναι συχνές και μόνιμες αναπηρίες. Όταν λοιπόν σε κάποια περιοχή παρατηρούνται συχνά τέτοιες χελώνες, τότε αυτές αποτελούν μάρτυρες της επίσκεψης της πυρκαγιάς σ’ αυτή, ακόμα και στο μακρινό παρελθόν της. Έτσι λοιπόν, ακόμα και αν ο χρόνος έχει απαλείψει τα σημάδια της πυρκαγιάς, οι χελώνες με τη μακροζωία τους μας μεταφέρουν μέχρι σήμερα τα υπολείμματα κάποιας καταστροφής.

Info: Πολλές φορές βλέπουμε χελώνες την επόμενη μέρα της φωτιάς οι οποίες φαίνονται καλά. Τα ζώα αυτά δεν πρέπει να μένουν πίσω διότι σε μια καμμένη περιοχή πέραν του ότι δεν θα βρουν νερό και φαγητό παθαίνουν πολύ εύκολα αναπνευστικά προβλήματα και ας μην ξεχνάμε ότι το χώμα καίει για μέρες. Πολλές που επέζησαν της φωτιάς βράζουν στην κυριολεξία τις επόμενες μέρες από το καυτό χώμα.

Επίσης η χελώνα αυτό που κάνει είναι να σκάβει ώστε να καλύψει τα πόδια και το κεφάλι με αποτέλεσμα η φωτιά να καίει το καβούκι της συνήθως. Όταν βλέπουμε μια χελώνα σχεδόν θαμμένη την σηκώνουμε να δούμε αν είναι ζωντανή. Δεν την αφήνουμε εκεί νομίζοντας ότι είναι νεκρή. Εφόσον είναι ζωντανή της ρίχνουμε λίγο νερό για να φύγει η στάχτη και επικοινωνούμε με κάποιον φορέα για την άγρια ζωή έτσι ώστε να έχει την περίθαλψη που χρειάζεται.

*Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Η ΑΥΓΗ στις 22/07/2023