Μπορούν οι νέοι να δανειστούν για να αγοράσουν ακίνητο;
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ψήφισε στη Βουλή το πρόγραμμα «Σπίτι μου», το οποίο πριν ακόμη εφαρμοστεί αντιμετωπίζει σειρά προβλημάτων.
Το φιλόδοξο για κάποιους, πρόχειρο για άλλους, πρόγραμμα της κυβέρνησης με το οποίο αναμένεται να στηριχθούν νέα ζευγάρια 25-39 ετών για την αγορά πρώτης κατοικίας με φτηνό στεγαστικό δάνειο αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή τον επόμενο μήνα. Το πρόγραμμα έχει πάρει στοιχεία από αντίστοιχες πρωτοβουλίες του εξωτερικού και θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να φέρει θετικές εξελίξεις τόσο στη στεγαστική αγορά, όσο και συνολικά στο ζήτημα της στέγασης στη χώρα μας.
Υπάρχουν όμως μία σειρά από προβλήματα που καθιστούν την πρόταση της κυβέρνησης αν όχι αδύνατη, τουλάχιστον δύσκολο να εφαρμοστεί και να αποδώσει. Το πρώτο και κυριότερο πρόβλημα είναι η μεγάλη απόσταση μεταξύ μισθών και κόστους στέγασης για την πλειοψηφία των πολιτών, ειδικά για τις νεότερες ηλικίες στις οποίες απευθύνεται το πρόγραμμα, σε μία περίοδο όπου η κυβέρνηση εφαρμόζει πολιτικές που ενθαρρύνουν τους πλούσιους ξένους να επενδύσουν στη χώρα, «γκρεμίζοντας» παράλληλα κάθε θεσμική δικλείδα προστασίας της αγοράς από τα funds. Σε μία τέτοια αγορά, σε μία αγορά-ροντέο, που κυριαρχούν μόνο οι λίγοι και ισχυροί, με τις τράπεζες υπερβολικά σφιχτές σε κάθε είδους δανεισμό, τι προοπτικές επιτυχίας μπορεί να έχει ένα τέτοιο πρόγραμμα;
Οι προοπτικές να πετύχει το πρόγραμμα «Σπίτι μου» δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα θετικές, αν προσθέσουμε στην παραπάνω εξίσωση και την «έκρηξη» του κτηματομεσιτικού τομέα στην Ελλάδα την τελευταία διετία, την έλλειψη αποθέματος κατοικιών, την ποιότητα των διαθέσιμων κατοικιών και το γεγονός ότι η οικονομία, βαθιά εξαρτημένη από τον τουρισμό, κλείνει την πόρτα σε όσους δεν έχουν υψηλό εισόδημα για να κάνουν το πρώτο βήμα και να προχωρήσουν σε τραπεζικό δανεισμό. Σε μία οικονομία η οποία επί πολλά χρόνια, για πάνω από 10-15 χρόνια, έχει αφήσει πολλούς νέους αποκλεισμένους από την αγορά ακινήτων, αναγκασμένους να καλύπτουν το κόστος των αυξανόμενων ενοικίων ή να επιστρέφουν στο πατρικό τους, παρά τη μικρή αύξηση του πραγματικού εισοδήματος που καταγράφεται, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα έχει υψηλές πιθανότητες επιτυχίας.
Σε έρευνα του Eteron τον περασμένο Ιούνιο, το 47,9% των πολιτών 18-44 ετών δήλωσε ότι πασχίζει ή αδυνατεί να πληρώσει το ενοίκιο, με ένα υψηλό ποσοστό των πολιτών ανεξαρτήτως ηλικίας να δηλώνει ότι δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για τη στέγαση – ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε μία οικονομία όπου οι τιμές αγοράς ακινήτων έχουν αυξηθεί κατά 30% μέσο όρο και τα ενοίκια κατά 50% αντίστοιχα τα τελευταία χρόνια, πως αναμένουμε νέοι πολίτες, με τους μισθούς που λαμβάνουν, με την εργασιακή ανασφάλεια που βιώνουν, να πληρούν τις προϋποθέσεις τραπεζικού δανεισμού και, κυρίως, να νιώθουν ασφαλείς να προχωρήσουν σε μία τέτοια κίνηση; Σε μία χώρα που έχει βιώσει μία τέτοιας έκτασης οικονομική κρίση, με τις συνέπειές της να μην έχουν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, με τη φτωχοποίηση να βαθαίνει και με την αναξιοπιστία που γεννούν οι πολιτικές των κυβερνήσεων -όχι μόνο της σημερινής κυβέρνησης- να συνεχίζεται, πως ένα ζευγάρι θα προχωρήσει σε μία τέτοια απόφαση που το δεσμεύει για τα επόμενα 30 χρόνια;
Μπορεί, λοιπόν, το πρόγραμμα να κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο υπάρχει μία σειρά εμποδίων, δομικών εμποδίων που έχουν να κάνουν με την πραγματικότητα, με το σήμερα και το αύριο, και την ανασφάλεια που γεννούν οι κυβερνητικές πολιτικές και η ροπή των πολιτικών ηγεσίων στον λαϊκισμό και τα ψέμματα, που το καθιστά ευαίσθητο σε αποτελεσματικότητα. Η πραγματικότητα είναι ότι η στέγη θα παραμείνει απρόσιτη, όσο οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί, με την όποια κρατική στήριξη προς τον τραπεζικό δανεισμό να μην πείθει εύκολα ένα ζευγάρι να κάνει τη «μεγάλη κίνηση» και να προσπαθήσει να αποκτήσει τη δική του κατοικία, όπως έκαναν πιθανώς οι γονείς τους τις δεκαετίες του 1980 και 1990, τις δεκαετίες των «παχιών αγελάδων».
