Οι ναζί απέδιδαν εξαιρετική σημασία στην αρχαία ελληνική γραμματεία, με τους ιδεολογικούς ταγούς του εθνικοσοσιαλισμού να προσπαθούν να περάσουν το αφήγημα ότι οι Αρχαίοι Έλληνες ανήκαν στη γερμανική-νορδική φυλή και ότι οι ελληνικές πόλεις ιδρύθηκαν από φύλα γεωργών-στρατιωτών που ήρθαν από τον Βορρά.
Όσο η Δημοκρατία της Βαϊμάρης βίωνε την απόλυτη ηθική, κοινωνική και πολιτική παρακμή κι εξαχρείωση, με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών να έχει καταρρακώσει πλήρως το φρόνημα τον Γερμανών και να έχει επιβάλλει σκληρούς όρους στο πολιτικο-στρατιωτικό και οικονομικό κατεστημένο της χώρας, οι ιδέες του ναζισμού έβρισκαν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν, γοητεύοντας σταδιακά ένα σημαντικό μέρος της γερμανικής κοινωνίας.
Η ιδεολογική και «νομικίστικη» πλαισίωση του αποτρόπαιου οράματος του Χίτλερ ξεκινούσε από την περιθωριοποίηση της Αναγέννησης που «χαλάρωσε τα ήθη και τις αξίες του γερμανικού έθνους» και ολοκληρωνόταν με την αρχαία ελληνική γραμματεία και τον Πλάτωνα, αλλά και με πτυχές του πρώιμου γερμανικού δικαίου που οι ναζιστές επιχειρούσαν συστηματικά να αναγάγουν ως το ύψιστο δίκαιο στο οποίο έπρεπε να επιστρέψουν οι Γερμανοί ως το κυρίαρχο, ανώτερο έθνος.
Ο Joachim Bannes, μελετητής του έργου του Πλάτωνα, επιχειρεί με άλλους δημόσιους διανοούμενους και ακαδημαϊκούς να «παντρέψει» τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο με τον Χίτλερ, δημοσιεύοντας τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης του ναζιστικού εκτρώματος μια μελέτη με τίτλο «Ο αγώνας του Χίτλερ και η Πολιτεία του Πλάτωνα». Αντίστοιχες μελέτες και πονήματα δημοσιεύτηκαν την περίοδο ανάπτυξης του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, όπου ο Πλάτωνας παρουσιαζόταν ως «εξίσου ευγονιστής όσο και φιλόσοφος».
Ξεκινώντας από το γεγονός ότι οι ναζί δεν εφηύραν απολύτως τίποτα, αλλά σφετερίστηκαν ιδέες του δυτικού φιλελεύθερου πολιτισμού για να «εξευμενήσουν» το ρατσιστικό τους οικοδόμημα, ο Γάλλος ακαδημαϊκός και συγγραφέας Johann Chapoutot ξεδιπλώνει με μαεστρία όλα τα σκοτεινά σημεία της ανάπτυξης του ναζισμού στο βιβλίο του με τίτλο «Η πολιτιστική επανάσταση του ναζισμού», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Από τον επιπολιτισμό και την επιστροφή στις ψευδεπίγραφες αρχές του νορδικού πολιτισμού που χάθηκε στο πέρασμα της Αναγέννησης, την εξύψωση του Καντ ως του απόλυτου «νορδικού φιλόσοφου», μέχρι τη διαμόρφωση ενός νέου δικαιικού συστήματος και φιλοσοφικών αρχών που θα δικαιολογούσαν τα στυγερά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ο Chapoutot παρουσιάζει αναλυτικά τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν οι ναζί για να ξαναγράψουν την ιστορία μερικών εκ των θεμελιωδών κεφαλαίων του δυτικού πολιτισμού.
Η ροή του κειμένου είναι συναρπαστική, με τη μετάφραση του Γιώργου Καράμπελα να συμβάλλει σημαντικά στην καλύτερη δυνατή αποτύπωση κάθε λέξης και έννοιας που πλαισιώνει την ιστορική αφήγηση. Το βιβλίου του Chapoutot απαντά σε μερικά από τα ερωτήματα που τριβελίζουν το μυαλό πολλών σχετικά με τους τρόπους που αναπτύχθηκε και θεμελιώθηκε ιδεολογικά ο ναζισμός και θα μπορούσε κάλλιστα να ανοίξει διάλογο με το πρόσφατο βιβλίο του Κωστή Παπαϊωάννου για την ακροδεξιά, που κυκλοφόρησε επίσης από τις εκδόσεις Πόλις. Ο ναζισμός του 1930 με την ακροδεξιά του σήμερα, μολονότι έχουν μεσολαβήσει 90 χρόνια, εκατομμύρια νεκροί, βαθιά τραύματα σε όλη την Ευρώπη και σκοτεινές μνήμες, συνεχίζει να γοητεύει, με την απάντηση να συνοψίζεται σε όσα μας είχε πει ο Κωστής εδώ στο rosa.gr τον περασμένο Απρίλιο:
«Πολλοί έχουν μιλήσει για την γοητεία του φασισμού στον μεσοπόλεμο. Πολλοί θαμπώθηκαν από τον ριζοσπαστισμό και τον ρομαντισμό του, την αντιφιλελεύθερη τόλμη του, το νεανικό του σφρίγος. Έλαμπαν οι φασιστικές λόγχες μπροστά στο χτες που έσβηνε. Διψούσε ο κόσμος για χαρισματικούς ηγέτες. Πίστεψαν στους μεγάλους λόγους, την υπέρβαση τάχα της διάκρισης Δεξιάς και Αριστεράς. Εθνικισμός και επανάσταση, δημαγωγία και μίσος. Ποτέ να μην υποτιμάμε τη γοητεία τέτοιων ιδεών και των όπλων τους. Την ώρα που κατέρρεαν βασικές ιδέες του Διαφωτισμού και διαψεύδονταν οι ελπίδες για ισότητα και ελευθερία, βγήκε στο προσκήνιο εκρηκτικός ο φασισμός. Επαναστατικός και ταυτόχρονα βαθύτατα αντεπαναστατικός. Κι όλα αυτά μέσα στην κρίση, την ύφεση, την ανεργία, τη φτώχεια, την παρακμή αριστοκρατίας της μοναρχίας. Να γιατί οι ιδέες του συγκίνησαν όχι μόνο φτωχούς και αμόρφωτους απεγνωσμένους ανθρώπους αλλά και πνευματικούς ανθρώπους. Έδινε ταυτότητα, ένταξη, δύναμη».
Chapoutot και Παπαϊωάννου «επικοινωνούν» μέσα από τα βιβλία τους και προσφέρουν χρήσιμες απαντήσεις για το χθες και το σήμερα. Σε Γερμανία, Ουγγαρία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Πολωνία, Φινλανδία και σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ βλέπουμε ακροδεξιά κόμματα να εκπροσωπούνται στα εθνικά κοινοβουλία και σε πολλές περιπτώσεις να συμμετέχουν και στις κυβερνήσεις. Όσο κι εάν ο μεσοπόλεμος βρίσκεται μακριά, ο ναζισμός και η ακροδεξιά συνεχίζουν να προσαρμόζονται και να αναπτύσσονται σε ένα νέο πλαίσιο και περιβάλλον σήμερα, ασκώντας επιρροή και επηρεάζοντας καθοριστικά τις πολιτικές συντηρητικών, δεξιών κυβερνήσεων στην Ευρώπη, επικοινωνόντας με το χθες κι αντλώντας στοιχεία και πρακτικές του παρελθόντος.
*Τα βιβλία των Johann Chapoutot και Κωστή Παπαϊωάννου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις.
