Ιστορίες χωρίς φωνή: Οι σκλάβοι της καρύδας

Αυτήν την εβδομάδα, ο δημοσιογράφος Πέτρος Κατσάκος γράφει στη στήλη του «Ιστορίες Χωρίς Φωνή» στην Αυγή για το καθεστώς σκλαβιάς στο οποίο υποχρεώνονται να ζουν χιλιάδες μακάκοι που, αλυσοδεμένοι στην εξωτική Ταϊλάνδη, εξαναγκάζονται να σκαρφαλώνουν σε δέντρα για να μαζέψουν καρύδες.

Πόση απογοήτευση θα ένιωθε ένας άνθρωπος που δεν πίνει αγελαδινό γάλα, αρνούμενος να καταναλώσει μια τροφή που προέρχεται από την εκμετάλλευση ζώων, και ενώ έχει επιλέξει να αγοράζει «γάλα» καρύδας, μαθαίνει πως το ρόφημά του είναι το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς από πίθηκους σκλάβους; Γιατί περί σκλαβιάς πρόκειται όταν έχουμε να κάνουμε με χιλιάδες μακάκους που, αλυσοδεμένοι στην εξωτική Ταϊλάνδη, εξαναγκάζονται να σκαρφαλώνουν σε δέντρα για να μαζέψουν καρύδες, καλύπτοντας έναντι μηδαμινού κόστους την ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση του συγκεκριμένου χυμού, που κυκλοφορεί στην αγορά ως γάλα καρύδας. Πρόκειται για δωρεάν εργατικά χέρια που υπό το άγρυπνο βλέμμα και το ραβδί του επιστάτη ανεβοκατεβαίνουν για πολλές ώρες καθημερινά στα δέντρα για να κόψουν και να κατεβάσουν τις καρύδες. Όσο για τους μη αποδοτικούς σκλάβους και αυτούς που δεν πειθαρχούν στις εντολές, προβλέπονται μαστίγωμα, βγάλσιμο των δοντιών ώστε να μην γίνονται επικίνδυνοι για τους επιστάτες και ενίοτε αγχόνη.

Είναι δεκάδες οι «σχολές» στην Ταϊλάνδη που εκπαιδεύουν μακάκους από μικρή ηλικία και στη συνέχεια τους πωλούν στις φάρμες της χώρας για να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους συλλέγοντας καρύδες, με τις οποίες καλύπτεται το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης σε ΗΠΑ και Ε.Ε. Στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόκειται για αρσενικά ζώα που έχουν απαχθεί σε πολύ νεαρή ηλικία από τις οικογένειές τους και έχουν αποκοπεί από το φυσικό τους περιβάλλον και τη φυσική τους ζωή για να καταλήξουν σκλάβοι, φορώντας ένα μεταλλικό κολάρο στον λαιμό και μια αλυσίδα που θα τους συντροφεύουν στο υπόλοιπο της σκληρής και ενίοτε μαρτυρικής ζωής τους. Είναι οι λεγόμενοι «σκλάβοι της καρύδας». Ζώα καταδικασμένοι σε ισόβια καταναγκαστικά έργα και στη δούλεψη επιχειρηματιών που τους εκμεταλλεύονται βάναυσα, αντί να πληρώνουν εργάτες και ανυψωτικά μηχανήματα για να συλλέγουν τις καρύδες από τις κορυφές των πανύψηλων δέντρων. Και όλα αυτά σε μία χώρα που παράγει περίπου 1,3 εκατ. τόνους καρύδα κάθε χρόνο, με σημαντικό ποσοστό αυτής της ποσότητας να είναι αποτέλεσμα της εργασίας των πιθήκων σκλάβων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, οι πίθηκοι σκλάβοι μπορούν να μαζέψουν έως και 1.000 καρύδες την ημέρα, την ώρα που ο μέσος εργάτης δεν μπορεί να μαζέψει πάνω από 80 καρύδες. Η Wildlife Friends Foundation Thailand, ένας Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός που διαχειρίζεται ένα κέντρο για άγρια ζώα που βρίσκονται σε αιχμαλωσία, εκτιμά ότι οι Ταϊλανδοί αγρότες εκμεταλλεύονται 4.000-5.000 πιθήκους ως σκλάβους για τη συγκομιδή της καρύδας.

Αγώνας ενημέρωσης και απελευθέρωσης

Όταν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας φιλοζωικές οργανώσεις και ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων κατέγραψαν την εκμετάλλευση και την κακή διαβίωση των «σκλάβων της καρύδας» στην Ταϊλάνδη, οι εικόνες που κατέγραψαν και οι πληροφορίες που μετέφεραν τόσο στις σχολές εκπαίδευσης όσο και στις φάρμες ήταν τουλάχιστον σοκαριστικές, ειδικά για το καταναλωτικό κοινό που είχε απορρίψει το ζωικό γάλα ως προϊόν εκμετάλλευσης και κακοποίησης ζώων. Το 2019 ήταν η χρονιά που ξεκίνησε μια παγκόσμια καμπάνια ενημέρωσης και διαμαρτυρίας ώστε οι καταναλωτές να μην αγοράζουν προϊόντα καρύδας που προέρχονται από τις φάρμες της Ταϊλάνδης, οι οποίες χρησιμοποιούν πιθήκους σκλάβους, απαιτώντας ταυτόχρονα την απελευθέρωση των ζώων από τους εκμεταλλευτές τους και την επιστροφή τους στο φυσικό περιβάλλον και στις οικογένειές τους. Η εταιρεία που αρχικά στοχοποιήθηκε στην Ταϊλάνδη ήταν η Chaokoh, η οποία ουσιαστικά συντηρούσε και εξακολουθεί να συντηρεί το μεγαλύτερο μέρος του κυκλώματος απαγωγής, βίαιης εκπαίδευσης και στυγνής εκμετάλλευσης των πιθήκων. Μια εταιρεία που, παρότι βρέθηκε στο στόχαστρο διεθνών φιλοζωικών οργανώσεων, είχε ως ισχυρό σύμμαχο την κυβέρνηση της χώρας, με πολλούς αξιωματούχους να απαντούν στις επικρίσεις υποστηρίζοντας ότι η συλλογή καρύδων είναι κάτι φυσικό για τους μακάκους και πως η πρακτική είναι μια πολιτιστική παράδοση της χώρας. Παράλληλα, ένα ανεπαρκές και παραπλανητικό σύστημα κρατικού ελέγχου επιτρέπει να συνεχίζεται στην Ταϊλάνδη η ύπαρξη των «σκλάβων της καρύδας», που εξακολουθούν όσες ώρες δεν είναι φυλακισμένοι σε κλουβιά ή ακινητοποιημένοι σε άθλια υπόστεγα να ανεβοκατεβαίνουν στα δέντρα όσο οι δυνάμεις τους το επιτρέπουν και προτού θανατωθούν ως αντιπαραγωγικοί.

Κατάθλιψη και επιθετικότητα

Μοναδική διέξοδος από τη μίζερη καθημερινότητα της φάρμας είναι η συμμετοχή τους -με το αζημίωτο για τους ιδιοκτήτες τους- σε παραστάσεις όπου διασκεδάζουν τουρίστες και ντόπιους, κάνοντας ποδήλατο ή πετώντας μπάλες του μπάσκετ σε καλάθια, για να επιστρέψουν στη συνέχεια στις φάρμες και στα κλουβιά τους μέχρι το επόμενο πρωινό που ο επιστάτης θα τους πάει στη φυτεία για δουλειά. Σύμφωνα με ειδικούς, ο εγκλεισμός και ο βίαιος καταναγκασμός σε σκληρή και επώδυνη εργασία είναι ψυχολογικά επώδυνες συνθήκες για ζώα με ανεπτυγμένη ευφυία και ιδιαίτερες ευαισθησίες όπως οι μακάκοι, με αποτέλεσμα πολλοί «σκλάβοι της καρύδας» να εμφανίζουν έντονα προβλήματα ακραίων συμπεριφορών είτε με τη μορφή κατάθλιψης είτε με τη μορφή επιθετικότητας.

Info: Τον Μάρτιο του 2023 η γερμανική εταιρεία γευμάτων HelloFresh ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει να χρησιμοποιεί γάλα καρύδας από την Ταϊλάνδη και θα αναζητήσει νέους προμηθευτές από φάρμες και χώρες που δεν χρησιμοποιούν την εργασία ζώων. Η απόφαση αυτή πάρθηκε στον απόηχο των διαμαρτυριών για την καταναγκαστική εργασία πιθήκων. Είχαν προηγηθεί περισσότεροι από 25.000 λιανοπωλητές σε ΗΠΑ και Ευρώπη που τα τελευταία χρόνια έχουν σταματήσει να πωλούν προϊόντα ταϊλανδέζικης καρύδας μετά την εκστρατεία κατά της χρήσης πιθήκων σκλάβων στη συγκομιδή του προϊόντος.

*Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Η ΑΥΓΗ, στις 31/03/2024.