Η Γαλλία σε κοινωνικό αναβρασμό: Μαζικές κινητοποιήσεις και λαϊκή οργή

Τι συμβαίνει στη Γαλλία με τις μαζικές κινητοποιήσεις;

Νίκος Σμυρναίος: Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που εξηγούν την τρέχουσα κατάσταση. Ο πρώτος από αυτούς είναι η έλλειψη πολιτικής νομιμοποίησης του προέδρου και της κυβέρνησής του. Εκλεγμένος με λιγότερο από το ένα τρίτο των ψήφων στον πρώτο γύρο, ο Εμανουέλ Μακρόν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές μόνο επειδή βρέθηκε αντιμέτωπος με τη Μαρίν Λεπέν και το μεταφασιστικό κόμμα της. Η στενή εκλογική του βάση και η νίκη υπό τη λογική του το «μη χείρον βέλτιστον» θα έπρεπε να είχαν ωθήσει τον Μακρόν να υιοθετήσει μια συναινετική και συνετή πολιτική.

Αυτό βέβαια δεν συνέβη εξαιτίας της μεγαλομανίας του Μακρόν, της αποσύνδεσης του μηχανισμού εξουσίας από την κοινωνική πραγματικότητα και του συντάγματος της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας που σχεδιάστηκε για να δώσει πλήρεις και ανεξέλεγκτες εξουσίες στον πρόεδρο, περιφρονώντας τη Βουλή και το λαό.

Ο Εμανουέλ Μακρόν και η πρωθυπουργός του νόμισαν ότι θα μπορούσαν να φορτώσουν όλο το βάρος της χρηματοδότησης του συνταξιοδοτικού στους ώμους των εργαζομένων, παρατείνοντας την περίοδο εισφορών κατά δύο χρόνια από τα 62 στα 64, χωρίς να ζητήσουν ούτε ένα σεντ από τους εργοδότες. Χωρίς πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, υπολόγιζαν ότι η Δεξιά θα υποστηρίξει αυτή την αντιδραστική μεταρρύθμιση.

Η περιφρόνηση της κυβέρνησης προς τα συνδικάτα, συμπεριλαμβανομένων των πιο ρεφορμιστικών, όπως τη CFDT, συνέβαλε επίσης σε αυτό. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ενιαίο συνδικαλιστικό μέτωπο και μια βάση σε έξαψη, με πολλαπλά παράπονα στο πλαίσιο πληθωρισμού, αυξανόμενης φτώχειας και συσσώρευσης αμύθητου πλούτου για μια μικρή ελίτ που επωφελείται από τεράστια φορολογικά δώρα.

Μαρία Δεναξά: Στη Γαλλία αυτό που συμβαίνει είναι ένα ακόμα ξέσπασμα της λαϊκής οργής με αφορμή την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης. Ο κόσμος από τα μέσα του Ιανουαρίου μέχρι και την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, κατεβαίνει στους δρόμους και διαμαρτύρεται κατά της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης, κατά του άρθρου 49.3, με το οποίο ο Μακρόν νομοθετεί έχοντας καταργήσει την εθνοσυνέλευση και κατά όλων των δεινών που τους έχουν χτυπήσει την πόρτα. Όπως είναι η ακρίβεια, η μείωση της αγοραστικής δύναμης, οι μισθοί που συρρικνώνονται, η κατάρρευση της παιδείας, του δημόσιου συστήματος υγείας…

Με λίγα λόγια, στη Γαλλία συμβαίνει ό,τι συμβαίνει και στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα υποτίθεται χρεοκοπήσαμε το 2008…Τη Γαλλία τη χρεοκόπησαν αυτοί που υποστηρίζουν πως θα τη σώσουν. Οι «τρύπες» που άνοιξε ο Μακρόν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σκορπώντας εκατομμύρια για την αγορά εμβολίων που τώρα πετιούνται στα σκουπίδια, τα εκατομμύρια προς ενίσχυση της Ουκρανίας κι αλλού απέφεραν το τελειωτικό χτύπημα στα ταμεία της χώρας. Για όλα αυτά και πολλούς άλλους λόγους δυσαρέσκειας, οι Γάλλοι έχουν κατέβει στους δρόμους κι επίσης για την υπεροψία του προέδρου τους, ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψιν του τη βούληση τους και μάλιστα απέρριψε δυο φορές συνάντηση με την ηγεσία των συνδικάτων Επιπροσθέτως, απέναντι σ’αυτόν τον ξεσηκωμό των τελευταίων ημερών, είναι άφαντος.

Διαδηλωτές κατά τη διάρκεια κινητοποίησης στη Νάντη της δυτικής Γαλλίας, το Σάββατο 11 Μαρτίου 2023 / AP Photo / Jeremias Gonzalez

Ποια εκτιμάς ως πιθανή διέξοδο στην πολιτική κρίση;

Μαρία Δεναξά: Αν περάσει η πρόταση μομφής, ο Μακρόν θα πάει σε εκλογές, όπου σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις είναι πολύ πιθανό αυριανή πρωθυπουργός της χώρας να είναι η Λεπέν. Αυτό εξυπηρετεί το Μακρον καθώς ευελπιστεί πως η φθορά της εξουσίας θα αποδυναμώσει την αντίπαλο του. Έχοντας ως στόχο μια τρίτη προεδρική θητεία και προωθώντας τις απαραίτητες συνταγματικές αλλαγές, θα προωθήσει το 2027 άνθρωπο του στην εξουσία σύμφωνα με τα σενάρια που κυκλοφορούν στο Παρίσι (αλά Πούτιν) και το 2032, ο ίδιος θα επανέλθει σαν ο άνθρωπος που θα ξανασώσει τη Γαλλία.

Το δεύτερο σενάριο που κυκλοφορεί, θέλει να μην περνάει η πρόταση μομφής. Ο Μακρόν διατηρείται στην εξουσία, πάντα με σχετική πλειοψηφία και πολλά προβλήματα καθώς οι Γάλλοι, θα βρίσκονται συνέχεια στους δρόμους και η χώρα θα βρίσκεται σε μια διαρκή αναταραχή. Το τρίτο σενάριο θέλει τον Μακρόν να παραιτείται, όπως και η κυβέρνηση του, να προκηρύσσονται εκ νέου εκλογές, να βγαίνει η ακροδεξιά, να φθείρεται, και ο Μακρόν να επανέρχεται στην εξουσία το 2027.

Σκύλλα και Χάρυβδη, ακραίος νεοφιλελευθερισμός και ακροδεξιά και καμία απολύτως υγιής πολιτική δύναμη να υπερασπιστεί τα συμφέροντα αλλά κι αυτόν τον υπέροχο λαό, όπως είναι ο γαλλικός.

Είπε ψέματα ο Γάλλος πρόεδρος για το συνταξιοδοτικό;

Νίκος Σμυρναίος: Τα λεγόμενα κοινωνικά μέτρα που περιλήφθηκαν στο νόμο με αντάλλαγμα την παράταση της διάρκειας των εισφορών αποδείχθηκαν δόλωμα. Για παράδειγμα, οι υπουργοί επαναλάμβαναν συνεχώς στην τηλεόραση ότι όλοι οι συνταξιούχοι θα έχουν ελάχιστη σύνταξη 1200 ευρώ, κάτι που αποδείχθηκε εντελώς ψευδές. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες, τους εργαζόμενους σε βαριά επαγγέλματα και όσους ξεκίνησαν να εργάζονται νωρίς, οι οποίοι επιβαρύνονται ιδιαίτερα από το νομοσχέδιο.

Ο διάλογος για τις συντάξεις μετατράπηκε έτσι γρήγορα σε μια ευρεία συζήτηση σε ολόκληρη τη γαλλική κοινωνία για την υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας και την απώλεια νοήματος στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Εκατομμύρια άνθρωποι εξέφρασαν την αγανάκτησή τους από την εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης που υφίστανται καθημερινά, από τις αντιφατικές εντολές του μάνατζμεντ, από την απώλεια νοήματος που νιώθουν στο χώρο εργασίας. Αυτή η καταλυτική συζήτηση είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική απόρριψη της μεταρρύθμισης από την κοινή γνώμη και τη σταθερή και πλειοψηφική υποστήριξη του κοινωνικού κινήματος.

Μαρία Δεναξά: Ο Μακρόν χρησιμοποιήσε σχεδόν τα ίδια ψέματα που είπαν και στην Ελλάδα σε εμάς. Σαν να διαβάζουν οι πολιτικοί που απαρτίζουν σήμερα την ευρωπαϊκή ηγεσία το ίδιο εγχειρίδιο επικοινωνίας και χειραγώγησης των λαών. Συγκεκριμένα, το κύριο επιχείρημα είναι πως το ασφαλιστικό ταμείο μπαίνει μέσα κατά 30 με 40 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία είχε πλεόνασμα 900 εκατ. ευρώ το 2021, το οποίο ανήλθε συνολικά στα 3,2 δισ. το 2022.

Αριστερά και Ακροδεξιά συμμαχούν ενάντια στον Μακρόν; Ποια από τις δυο θα μπορούσε να βγει πολιτικά κερδισμένη;

Μαρία Δεναξά: Για την ώρα κερδισμένη βγαίνει η ακροδεξιά. Από τη μια η Λεπέν δεν έχει φθαρεί από την εξουσία κι από την άλλη η ακροδεξιά δεν έχει δείξει το πραγματικό της πρόσωπο.

Στο άλλο στρατόπεδο, η αριστερά έχει κάνει πολλά λάθη. Πολλοί αριστεροί δεν συγχωρούν στον Ζακ Λικ Μελανσόν, την στάση του στις προεδρικές εκλογές, που επέτρεψε στον Μακρόν να κερδίσει μια δεύτερη προεδρική θητεία. Επίσης, κακά τα ψέματα, η γαλλική αριστερά δεν διαθέτει μια ηγετική φυσιογνωμία που να έχει όραμα για τη χώρα και τους Γάλλους και να εμπνέει εμπιστοσύνη…Ειλικρινά, με αυτά τα δεδομένα, δεν ξέρω που πάμε και πολύς κόσμος αντί να πηγαίνει στις κάλπες, προτιμά να παραμένει στο σπίτι του σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.

AP Photo / Lewis Joly

Τι συμβαίνει με τη νέα γενιά; Ποια θέση παίρνει στη σημερινή συγκυρία;

Νίκος Σμυρναίος: Σε αυτή τη συγκυρία πρέπει να προσθέσουμε βαθύτερους δομικούς παράγοντες. Ο πρώτος συνδέεται με την ανάδυση μιας γενιάς η οποία, αντιμέτωπη με τα κοινωνικά, πολιτικά και οικολογικά αδιέξοδα του καπιταλισμού, γίνεται πιο ριζοσπαστική. Αυτοί οι νέοι δεν πιστεύουν πλέον στις αξίες του ατομικισμού, του καταναλωτισμού και του προσωπικού πλουτισμού που αποτέλεσαν τη βάση της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας. Απορρίπτουν τον «Μακρόν και τον κόσμο του», όπως λέει ένα πετυχημένο σύνθημα. Με άλλα λόγια δεν περιορίζονται σε μια κριτική της κυβέρνησης ή συγκεκριμένων μέτρων, αλλά αντιτίθενται στην κυρίαρχη ιδεολογία και στις αξίες που δόμησαν την οικονομία και την κοινωνία τα τελευταία σαράντα χρόνια. Ως αποτέλεσμα πολλαπλασιάζονται στη χώρα οργανώσεις νεολαίας, ομάδες και δίκτυα ακτιβισμού που απαιτούν πλέον ρητά το τέλος του καπιταλισμού και που τροφοδοτούν και δομούν το σημερινό κίνημα.

Ταυτόχρονα, μπροστά στη μαζική απόρριψη της κυρίαρχης ιδεολογίας από την κοινή γνώμη, ο ιδεολογικός μηχανισμός ραγίζει. Οι γέρικοι αντιδραστικοί σχολιαστές που κυριαρχούν στους τηλεοπτικούς δέκτες φαίνεται να είναι εντελώς εκτός κλίματος. Η δυσπιστία του πληθυσμού απέναντι στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης αυξάνεται την ίδια στιγμή που η ελεύθερη δημόσια έκφραση στα κοινωνικά δίκτυα επαναπολιτικοποιεί μεγάλα τμήματα της γαλλικής κοινωνίας και επιτρέπει τον αυθόρμητο συντονισμό δράσεων, όπως συνέβη με το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων τέσσερα χρόνια πριν.

Έτσι, μετά τη χρήση του άρθρου 49.3 του συντάγματος από την κυβέρνηση και την υιοθέτηση της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης χωρίς καμία ψηφοφορία από το κοινοβούλιο, το ποτήρι της οργής ξεχείλισε. Το κοινωνικό κίνημα παίρνει μια πολιτική και ριζοσπαστική στροφή. Εκτός από τα αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη και την άρνηση της μεταρρύθμισης, υπάρχει τώρα και το αίτημα για πραγματική δημοκρατία. Η γαλλική κοινωνία δεν ανέχεται πλέον να κυβερνάται με αυθαίρετο τρόπο από μια ελίτ αποκομμένη από τον κοινωνικό ιστό που αναπαράγεται αιμομικτικά στα κυριλέ σαλόνια της εξουσίας και μεγάλου κεφαλαίου.

Αυτό το δημοκρατικό αδιέξοδο στη σημερινή συγκυρία προφανώς και δημιουργεί έναν σημαντικό κίνδυνο, διότι προετοιμάζει το έδαφος για την άνοδο στην εξουσία της Γαλλίας μιας ξενοφοβικής και αυταρχικής ακροδεξιάς. Από αυτή την άποψη, το σημερινό κίνημα είναι θεόσταλτο για την Αριστερά, διότι προβάλλει μια πολιτική ατζέντα που την ευνοεί και, ταυτόχρονα, αποκαλύπτει τις αμφισημίες και την υποκρισία της Marine Le Pen. Τώρα, πρέπει πρώτα να ρίξουμε όλες τις κοινωνικές δυνάμεις στη μάχη για να πετύχουμε τη νίκη, δηλαδή την απόσυρση αυτής της μεταρρύθμισης. Και στη συνέχεια πρέπει να μετατρέψουμε αυτή τη νίκη σε πολιτική διέξοδο αυτής της κοινωνικής οργής για να αλλάξουμε τον πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων, στη Γαλλία και στην Ευρώπη.