Αριστοτέλης Ρήγας στη ROSA: «Στην κωμωδία, με αυτόν που έχει την εξουσία οφείλεις να είσαι συντριπτικός»

Τα πιο σοβαρά πράγματα ειπώνονται στα αστεία. Και ο Αριστοτέλης Ρήγας παίρνει πολύ στα σοβαρά αυτή τη συνθήκη. Είτε μέσα από τις παραστάσεις του, όπου stand-up και μουσική παντρεύονται με έναν σπαρταριστό τρόπο, είτε μέσα από το «Είμαι υπέρ», τη διαδικτυακή του προσέγγιση με το κοινό, όλα, μα όλα όσα μας αφορούν, προσωπικά και ιδιωτικά, μικρά και μεγάλα, θίγονται μέσα από το πιο πρόσφορο μέσο: το αστείο.

Στη συνάντησή μας στο Θησείο, ένα αρκετά ζεστό καλοκαιρινό βραδάκι, συνάντηση που παρακινήθηκε από πολύ ταπεινά κίνητρα μιας και αποτελώ κι εγώ κομμάτι του πιστού και ολοένα αυξανόμενου κοινού του, η πραγματικότητα ήρθε να επαληθεύσει όλα όσα θεωρώ ότι έχουν χτίσει τη σχέση του με το κοινό. Η βαθιά ανθρώπινη ματιά πάνω στα κοινωνικά ζητήματα, η προσωπική, ουσιαστική ευγένεια, η ενσυναίσθηση, η καλλιεργημένη λαϊκότητα, η ψύχραιμη και λογική προσέγγιση. Αλλά μεταξύ μας, αυτό που είπα σε όποιον φίλο με ρώτησε πώς πήγε η συνέντευξη, πριν από οτιδήποτε άλλο, ήταν ένα: «Ψοφήσαμε στα γέλια».

Αυτή ήταν η μοναδική μου έννοια, όσο έγραφα τη συνέντευξη. Να καταφέρω να μεταφέρω αυτό το σπαρταριστό κλίμα, μια μικρή παράσταση του Αριστοτέλη στο χαρτί, έστω και χωρίς κιθάρα. Να την απολαύσετε όσο κι εγώ. Ελπίζω να τα κατάφερα.

 

Για αρχή θα ήθελα να μας πεις μερικά πράγματα για την ως τώρα πορεία σου. Πώς προκύπτει το stand up comedy στη ζωή σου;

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Τρίκαλα. Ήρθα στην Αθήνα για σπουδές και μου άρεσε, ως φοιτητής όπου και να πας είναι υπέροχα, ενδεχομένως να έλεγα το ίδιο και για τα Γιαννιτσά. «Παιδιά πήγα φοιτητής στα Γιαννιτσά, αυτή είναι φάση, θα μείνω εδώ πέρα!» (γέλια). Δεν είναι το ίδιο βέβαια, η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μία απόσταση. Εδώ ασχολήθηκα με το θέατρο, σε ερασιτεχνικό επίπεδο. Ήμουν μέλος στη θεατρική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου πέρασα καταπληκτικά. Ήμουν και μουσικός, έμαθα μόνος μου μουσική, στα 16 έπαιζα κιθάρα στη σχολική μπάντα. Οπότε είχα μία επαφή με τη σκηνή. Μετά έφυγα για στρατό, στην πορεία μου βγήκε ένα αυτοάνοσο και έχω κάποια χρόνια να λείπουν από το time line μου μέχρι να βγάλω τη διάγνωση, να ξέρω τι έχω και να μπορέσω να ξαναπερπατήσω. Επέστρεψα στην Αθήνα το 2010, ασχολήθηκα ξανά με το θέατρο σε ερασιτεχνικό επίπεδο, έκανα σεμινάρια και εκεί ήρθα κάπως σε επαφή με το stand up comedy, στην πράξη, σαν φόρμα.
Το 2012 δήλωσα συμμετοχή στο δεύτερο Φεστιβάλ Κωμωδίας. To 2012 δεν μπορούσες να κάνεις stand up, δεν υπήρχε τρόπος να ξεκινήσεις από το μηδέν, να γράψεις πέντε λεπτά κείμενο και να πας να το πεις. Η καρδιά του stand up είναι το Οpen Μic, η βραδιά «ανοιχτού μικροφώνου», όπου μπορεί να πάει οποιοσδήποτε με ένα κείμενο, να το πει και να προσπαθήσει να είναι αστείος. Έτσι βελτιώνεις τα κείμενά σου, γράφεις, παίζεις και εξελίσεσσαι. Το ΄12 γινόταν ουσιαστικά ένα Open Mic το έτος και αυτό ήταν το Φεστιβάλ Κωμωδίας. Πήγαμε 10 άνθρωποι άσχετοι, γράψαμε μία κόλλα Α4 με αστεία που θεωρήσαμε ότι ήταν δικά μας και ότι ήταν αστεία και τα είπαμε σε αμάχους. Η είσοδος μου στο χώρο ήταν αυτή η βραδιά στο Γκάζι. Όσοι ασχολούνται με το stand up με κάποιο τρόπο, εκείνη τη βραδιά ήταν εκεί, εκεί γνώρισα όλους τους ανθρώπους που έκαναν κωμωδία εκείνη την εποχή. Μετά μου είπε ο Χατζηπαύλου «Έλα να ανοίξεις την παράσταση που παίζω». Τότε έγραφαν μία, μιάμιση ώρα παράσταση από το μηδέν, η οποία ήταν ουσιαστικά θεατρική παράσταση, πράγμα αυτοκτονικό, δεν μπορείς να είσαι αστείος μία ώρα. Έχει πολλή δουλειά αυτό, εμείς δε γράφουμε τα κείμενα μόνοι μας, τα γράφουμε μαζί με το κοινό. Λέω εγώ κάτι το οποίο νομίζω ότι είναι αστείο, αλλά αν δεν το επιβεβαιώσει το κοινό, το αστείο είναι για πέταμα, είναι μόνο στο κεφάλι μου.

Το κοινό προσθέτει ατάκες που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν;

Το κοινό είναι ο editor. Είναι πολύ δύσκολο να μεταφερθεί μία ατάκα που ειπώθηκε από το κοινό σε μία παράσταση, γιατί θα πρέπει να μεταφερθεί όλο το κλίμα της παράστασης. Μπορεί να ειπωθεί κάτι αστείο σε διάλογο, σε αλληλεπίδραση, αλλά δεν μπορείς να πεις «έπαιξα χτες στη Λάρισα, είπα κάτι και μου απάντησαν αυτό, χαχα, πολύ αστείο». Αυτό δεν είναι υλικό για κωμωδία.
Αν ξεκινήσεις από το μηδέν, γράφεις πεντάλεπτα. Την πρώτη φορά, από τα πέντε λεπτά που θα πεις, θα συνειδητοποιήσεις, αν είσαι καλός και έχεις καλό ένστικτο, ότι θα είναι αστεία τα δύο, το οποίο σημαίνει ότι είσαι πολύ καλός. Τα υπόλοιπα τρία πρέπει να τα πετάξεις, να γράψεις άλλα πέντε, να κρατήσεις άλλο ένα, να γράψεις και να σβήσεις ξανά και ξανά. Για να γράψεις το υλικό μιας παράστασης που κρατάει μία ώρα είναι διαδικασία που μπορεί να πάρει ακόμη και χρόνια. Ειδικά στην αρχή που δεν ξέρεις, δεν είναι εύκολο. Η πρώτη παράσταση συνήθως αργεί, γιατί μαθαίνεις τα εργαλεία σου. Οι επόμενες είναι πιο εύκολο να γραφτούν, αλλά και πάλι δεν μπορείς να κάτσεις σπίτι σου, να γράψεις αυτό το κείμενο και να πεις «λοιπόν, αυτό είναι πολύ αστείο, θα πληρώσει ο κόσμος για να το δει». Πρέπει να το δοκιμάσεις και να το αλλάζεις, να γράφεις και να πετάς, είναι αυτή διαδικασία της ατέρμονης ματαίωσης. Πρέπει κάθε φορά να λες «είμαι φοβερός, έχω μηδέν αστεία».

Είναι σαν ένα παιδί που μεγαλώνει, του κόβεις λίγο τα μαλλιά, το περιποιείσαι, μετά προσθέτεις κάτι άλλο…
Ισχύει, όμως αντίθεση με τα παιδιά, εμείς τις παραστάσεις μετά πρέπει να τις σκοτώνουμε (γέλια). Τελειώνει η παράσταση, τη βιντεοσκοπούμε, τη βάζουμε στο Youtube και δεν ξαναπαίζουμε ποτέ αυτό το υλικό, ενώ τον Γιωργάκη τον έχεις για πάντα εκεί.

Πώς προέκυψε το «Είμαι υπέρ»;

Το «Είμαι υπέρ» είναι παιδί της καραντίνας, που δεν είχα παραστάσεις. Κάποια στιγμή άκουσα κάτι στην επικαιρότητα που με γαργάλησε πάρα πολύ άσχημα. Το πρώτο επεισόδιο ασχολούταν με τα εργατικά του Χατζηδάκη, που έλεγε ότι μπορείς να κάνεις υπερωρίες και να μην πληρώνεσαι, αλλά να τις παίρνεις ρεπό. Μου φάνηκε τόσο παράλογη ιδέα, που μου βγήκε κάπως να την υπερασπιστώ (γέλια). Ήθελα να πω «αυτή είναι μία φανταστική ιδέα, δεν την είχαμε σκεφτεί ποτέ ξανά» κάπως ειρωνικά. Και τότε, κάπως ασυνείδητα, λέω για πρώτη φορά «θέλω να ξεκαθαρίσω ότι είμαι υπέρ». Δεν είχα στο μυαλό μου ότι θα είναι όλα τα επεισόδια έτσι. Προέκυψε ενστικτωδώς. Φοβερό καλό μου έκανε ο άνθρωπος (γέλια).

Κυρίως στο «Είμαι υπέρ», το κοινωνικό σχόλιο είναι κάτι που σε αφορά πολύ. Σε ενδιαφέρει πρωτίστως το κοινωνικό σχόλιο ή το αστείο και ποια είναι η αναλογία τους;

Είναι ένα κοινωνικό σχόλιο όπως θα το προσέγγιζε ένας stand-up κωμικός. Εμείς έχουμε αυτόν τον ψυχαναγκασμό, καταλαβαίνουμε ότι αν μιλάς για πολλή ώρα και δεν έχεις κάνει τον άλλον να γελάσει, κάτι πάει λάθος, πρέπει να το διορθώσεις αυτό, να βάλεις κάποια αστεία. Φαντάζομαι το δράμα των δικηγόρων κωμικών που αγορεύουν στο δικαστήριο και σκέφτονται «πρέπει να πω κάποια αστείο, να κάνω ένα λογοπαίγνιο, μία στιγμή κύριε πρόεδρε να το σκεφτώ λίγο» (γέλια). Αυτό που κάνουμε είναι να βάζουμε αστεία στα κείμενα μας, απλά τα κείμενα αυτά είναι ένας κοινωνικοπολιτικός σχολιασμός.

Με τσιγγλίζει κάπως αυτός ο πληθυντικός, γιατί θεωρώ ότι δεν είστε πολλοί οι καλλιτέχνες του είδους που δίνετε βάρος στο κοινωνικό σχόλιο ή τουλάχιστον αυτή τη στιγμή η αίσθησή μου είναι ότι υπάρχει μία αποστασιοποίηση από αυτό, που σε εσένα είναι αρκετά έντονο.

Είναι μία από τις λίγες χαρές που μου έχουν απομείνει, δεδομένου ότι με αυτά που λέω αποκλείεται να με προσεγγίσει κάποια εταιρεία για διαφημίσεις (γέλια). Ο λόγος πιστεύω είναι καταρχάς ότι η κωμωδία είναι λαϊκό είδος και το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο είναι αποψακισμός. Όταν παίρνεις θέση απέναντι στα πράγματα, κάποιος μπορεί να συμφωνήσει, κάποιος να διαφωνήσει κι αυτό κάπως αντιβαίνει στον τρόπο που λειτουργεί η κωμωδία, που απευθύνεται στις μάζες. Όσοι βιοπορίζονται από την κωμωδία το κάνουν μαζικά και λαϊκά, δε θα βάλουν τον άλλον να προβληματιστεί με θέσεις οι οποίες μπορεί να είναι αμφιλεγόμενες και να μοιραστεί το κοινό, θέλουν όλο το κοινό». Γι’ αυτό κι εγώ επιλέγω να μη το κάνω στις παραστάσεις, αλλά κυρίως στο «Είμαι υπέρ». Φαίνεται και στις παραστάσεις κάπως η αύρα μου και η θέση μου, αλλά δε θα πω «πάμε να τσακίσουμε φασίστες». Χωρίς να είμαι, βέβαια, ενάντια σε αυτό (γέλια).

Ίσως και η θέση απέναντι στα πράγματα δημιουργεί την απόσταση με το κοινό, βάζει τον κωμικό στον ρόλο της αυθεντίας απέναντι στη μάζα.

Μόνο με αυτούς που διαφωνούν. Θα μπορούσε βέβαια κανείς να το πάρει σαν διδακτισμό, υπάρχουν Αμερικανοί κωμικοί στους οποίους μπορείς να ανιχνεύσεις κάτι τέτοιο. Λ.χ ο Κάρλιν, θα μπορούσε να πει κάποιος «Σε ποιον μιλάει, σε παιδιά δημοτικού; Τα ξέρουμε αυτά». Αλλά αυτοί που συμφωνούσαν με τον Κάρλιν και τον έβλεπαν στις παραστάσεις να λέει πράγματα που όλοι σκεφτόντουσαν, αλλά κανείς δεν τα είχε βάλει σε λέξεις, λέγανε «επιτέλους κάποιος τα είπε».

Θυμάμαι είχες πει σε μία συνέντευξη ότι λες το αυτονόητο, αλλά το πιο δύσκολο πλέον είναι να ειπωθεί ακριβώς αυτό.

Προσωπικά με τρομάζει το «πλέον», δεν ξέρω τι είναι. Δεν ξέρω γιατί πρέπει να συζητάμε πράγματα που υποτίθεται ότι έχουμε λύσει, λ.χ. αν είναι καλή ιδέα να υπάρχει κοινωνικό κράτος. Πρέπει να το συζητήσουμε; Σαν ΑΜΕΑ λέω ότι είναι καλή ιδέα το κοινωνικό κράτος, μου αρέσει το ότι έχουμε συμφωνήσει σαν κοινωνία να φροντίζουμε αυτούς που δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους. Διαπιστώνω, όμως, ότι υπάρχει αντίλογος που λέει ότι δεν είναι και τόσο καλή ιδέα. Να το ξανασυζητήσουμε, ρε παιδιά, πιο ψύχραιμα, να τα πούμε ξανά, να δούμε γιατί δεν είναι καλή ιδέα το να χρειάζεται να κάνεις δυο-τρεις δουλειές για να έχεις ένα σπίτι να βάλεις μέσα τα παιδιά σου.

Ή να μη χρειάζεται να κάνεις στη δουλειά σου τον δύτη ή τον κολυμβητή, αν δεν είσαι.

Ναι, είδες, και βγήκε ο τυπάκος και είπε «είναι καλά τα tips, λες και το θέμα είναι τα tips. Θα μπορούσαμε δηλαδή να βάλουμε μερικούς καρχαρίες στο νερό γύρω-γύρω και αν επιβιώσεις θα πάρεις καλύτερα tips, θέλουμε και λίγη διασκέδαση εδώ πέρα με το ποπ κορν και την μπύρα. Δε φταίει αυτός, φταίει το γεγονός ότι δεν μπορείς να επιβιώσεις, πρέπει να δουλεύεις έτσι. Υπάρχει η περίπτωση του άλλου σερβιτόρου, πάλι στη Ρόδο, που είπε «δε θέλω να δουλέψω σε σένα» και τον δείρανε. Τα διαβάζεις και λες «ρε, συμβαίνουν στ’ αλήθεια αυτά;». Και είναι μεγάλο θέμα ότι δε φτάνουν οι ειδήσεις σε εμάς. Δεν ξέρω πόσοι άκουσαν για το παιδί στην Κρήτη που έπαθε εγκαύματα δευτέρου βαθμού με την κατσαρόλα με το λάδι και το έκλεισαν στο ψυγείο με τα κρέατα γιατί δεν είχε ασφάλιση.

Πώς είναι δυνατόν όμως στην εποχή της πληροφορίας να μη φτάνουν οι ειδήσεις στα αφτιά μας;

Το θέμα είναι ποιος είναι ο μέσος όρος στον οποίον θεωρείς ότι απευθύνονται οι ειδήσεις. Είναι σαν την κωμωδία. Το μαζικό και το λαϊκό διαμορφώνει άποψη κυρίως από τα mainstream μέσα. Από την άλλη, μπορεί στα νεανικά κοινά να υπάρχει μία άρνηση απέναντι στην είδηση, βλέπουμε και μία μεγάλη αποχή στις εκλογές που σίγουρα περιλαμβάνει και νέους ανθρώπους. Δηλαδή αυτό το «δε με νοιάζει, είναι όλα ισοπεδωμένα, ό, τι και να γίνει είναι το ίδιο, δε θα ασχοληθώ καν» είναι πολύ λυπηρό και επικίνδυνο και έχει συνέπειες. Και οι συνέπειες μας αφορούν όλους γιατί επιβάλλονταν μαζικά και αδιάκριτα. Μιλάμε για αλλαγές που είναι σαν τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Το γεγονός ότι υπάρχει κράτος δικαίου είναι μία περιβαλλοντική συνθήκη. Η κατάργηση του κράτους δικαίου επηρεάζει όλο το οικοσύστημα.

Πάμε τώρα στα της σάτιρας. Πολύς κόσμος σχολιάζει την παντελή απουσία της. Εσύ πως κρίνεις αυτή τη στιγμή τη σάτιρα ως κομμάτι του δημόσιου λόγου;

Θα διαχωρίσω τη σάτιρα από το stand up, είναι κάτι διαφορετικό. Η σάτιρα είναι ένα είδος πολιτικού μονολόγου που έχει σαφή απεύθυνση προς αυτούς που είναι σε θέση εξουσίας, που είναι προς τα πάνω. Δεν ξέρω αν υπήρχε ποτέ κάποιος που το έκανε στην Ελλάδα. Και αν ναι, με τι κόστος; Υπάρχει ο Ζαραλίκος που κάνει αυτή καθαυτή πολιτική σάτιρα και η άλλη πήγε στο θέατρο με τους τύπους με τα όπλα. Εμένα πέρσι μου έκαναν φάρσα, με πήραν τηλέφωνο και είπαν ότι έχει βόμβα στο θέατρο και αναγκάστηκα να το αδειάσω και να ακυρώσω την παράσταση. Μέχρι εκεί είναι ανεκτό, γιατί και εγώ μέχρι εκεί είμαι, δεν πάω παραπέρα. Αλλά αν πάει κάτι παραπάνω, θα πάνε και αυτοί παραπάνω. Τι σάτιρα να κάνεις σε μία περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην οποία κυριαρχεί το «οκ, δε με νοιάζει, πες κάνα αστείο να περάσουμε καλά γιατί μας έχεις καταθλίψει με τις μπούρδες που λες» ή το «έχεις άδικο, εμείς έχουμε εκφραστεί, έχουμε πει τι θέλουμε και δεν θέλουμε αυτό που λες εσύ». Δεν ξέρω πώς θα μπορούσε να ευδοκιμήσει σε αυτό το περιβάλλον η σάτιρα.

 Τι μηνύματα παίρνεις από το κοινό σου;

Το δικό μου κοινό δεν είναι το πλάτος της κοινωνίας, είναι οι άνθρωποι που έρχονται στις παραστάσεις και μου λένε «σε ευχαριστούμε που τα λες». Στο Youtube, από την άλλη, ο αλγόριθμος φροντίζει να μη σε εκθέτει τρομερά. Ένα βίντεο δικό μου είχε εκτραπεί κάπως από την πορεία του, βρέθηκε σε περίεργα «χωράφια» και μια δυο εβδομάδες μετά από αυτό έγινε το τηλεφώνημα για τη βόμβα στο θέατρο.
Η κορυφή του ανθρώπινου πολιτισμού είναι ο αλγόριθμος στο Facebook και στο Youtube, πράγματα αξιοθαύμαστα, αυτά τα ζιγκουράτ πολυπλοκότητας! Μπορούν να σε διαβάζουν άψογα, τις καθημερινές σου μεταπτώσεις, μπορεί να σου τις προκαλούν κιόλας για να κρατάνε την προσοχή σου στο μέσον.

Αυτό που θεωρώ ως κυρίαρχο χαρακτηριστικό στη δουλειά σου και πιστεύω αρκετά θελκτικό για μεγάλο μέρος του κοινού είναι ότι ο λόγος σου είναι σεβαστικός, διακρίνει κανείς έναν ευγενικό άνθρωπο με την ευρύτερη έννοια του όρου. Το στοιχείο της προσβολής στο stand up comedy που για πολλούς καλλιτέχνες θεωρείται μονόδρομος πώς το κρίνεις;

Η προσβολή σαν έννοια είναι η φόρμα ή το περιεχόμενο; Μπορεί να πεις κάτι πολύ ευγενικό για κάποιον το οποίο θα τον ισοπεδώσει. Είναι προσβολή αυτό ή όχι; Είναι νομίζω. Μπορώ να είμαι ευγενικός στην ουσία αλλά ισοπεδωτικός και εξαιρετικά προσβλητικός ταυτόχρονα. Δεν τα θεωρώ αμοιβαία αποκλειόμενα αυτά τα δύο.
Το θέμα νομίζω πως είναι πού στοχεύεις, αν στοχεύεις σε αυτόν που έχει εξουσία θεωρώ ότι οφείλεις να είσαι συντριπτικός. Βέβαια, τον άλλον τον ρωτάς πώς νιώθει; Μπορεί να αισθανθεί ισοπεδωμένος, προσβεβλημένος βαθύτατα (γέλια).

Η ουσία του πράγματος βρίσκεται σε δυο πολύ χρήσιμους όρους σχετικά με τα αστεία: το punching up και το punching down. Στην πρώτη κατηγορία, τα αστεία εκτοξεύονται από κάτω προς τα πάνω, λ.χ. μία γραμματέας που κοροϊδεύει το πλούσιο και συνάμα ηλίθιο αφεντικό της από τη θέση της καταπιεζόμενης κάνει punching up.
Αντίθετα, αν ένα αφεντικό λέει χαζή τη γραμματέα του που του δουλεύει σαν σκλάβα, μπορεί αυτό να έχει τους μηχανισμούς του αστείου, έκπληξη, ευφάνταστες περιγραφές, αλλά κάνει punching down, από τη θέση εξουσίας προς αυτή του καταπιεζόμενου. Αυτό είναι αντίστοιχο με τα παιδιά που κάνουν bullying σε ένα παιδάκι πιο αδύναμο, είναι τραμπουκισμός. Τα μεν είναι θεμιτά, τα δε, όχι. Είναι εύκολο να ξέρεις πάντα πού είναι το όριο.
Στη ζωή είναι δύσκολο να το γενικεύσουμε. Στην κωμωδία πάντως είναι εύκολο για μας, αφού δουλεύουμε χρόνια τα κείμενα μας και έχουμε χρόνο να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους θέση και να εκφραστούμε ενδελεχώς χωρίς να αφήσουμε χώρο για παρερμηνείες, και αν το κάνουμε, είναι παρερμηνείες οι οποίες θέλουμε να υπάρχουν, να κλείνουμε στο κοινό το μάτι για να καταλάβει τι εννοούμε.

Προέκυψε πριν κάποιο καιρό το ζήτημα με τον κομίστα Ηλία Κυριαζή. Με αφορμή το συμβάν, μπορούμε να απαντήσουμε το κλασικό ερώτημα: η τέχνη έχει δικαίωμα να ακουμπάει τα πάντα με κάθε τρόπο ή υπάρχουν όρια;

Όχι, αυτοί είναι οι καθολικοί ιερείς, που έχουν δικαίωμα να ακουμπάνε τα πάντα με κάθε τρόπο. Και αυτό είναι ένα αστείο (γέλια). Όσον αφορά το ζήτημα με τον Κυριαζή, δεν ενημερώθηκα πολύ καλά γύρω από το θέμα, αλλά η αίσθησή μου είναι η εξής: το επίμαχο κόμικ είναι απαράδεκτο. Δεν θα έπρεπε να το κάνει, αλλά το έκανε πριν 19 χρόνια και πήρε αποστάσεις από αυτό. Θεωρώ ότι με αυτό τον τρόπο το έληξε το θέμα, δεν υπάρχει νόημα να το συζητάμε μετά από δύο δεκαετίες. Εμείς στην κωμωδία έχουμε ζήσει αντίστοιχες ιστορίες με απειλές, πχ. τον τύπο που με πήρε τηλέφωνο για βόμβα, τον Ζαραλίκο, τον Πάρη Ρούπο που έπεσαν να τον φάνε για ένα κομμάτι στο tik tok. Τα έχουμε ζήσει και πρόσφατα και είναι στην ημερήσια διάταξη, γιατί η κωμωδία έχει αυτόν τον ρόλο, να προσβάλλει, και δε συμφωνούν όλοι. Για τα κόμικ δεν έχω πλήρη εικόνα, αλλά θεωρώ ότι ακόμα κάπου το ψάχνουν και ίσως στα κόμικ είναι πιο εύκολο να υπάρχει alt-right ρητορική. Στο stand up δεν έχουμε παραδείγματα πολλών ενεργών, alt-right κωμικών. Σίγουρα πάντως αυτό που συνέβη είναι απαράδεκτο και πρέπει να προστατεύσουμε αυτό τον άνθρωπο, αλλά πρέπει να γίνει και θεσμικά αυτό, δεν είναι δικός μας  ρόλος.

Άρα θεωρείς ότι πρέπει να υπάρχουν όρια από τον δημιουργό.

Εννοείται ότι εμείς βάζουμε τα όρια, μόνοι μας ξεκινάμε με αυτολογοκρισία εξαρχής. Ναι, η τέχνη δεν πρέπει να λογοκρίνεται και να περιορίζεται, αλλά το πρώτο όριο λογοκρισίας που μπαίνει είναι το δικό μου. Πρέπει να αναρωτηθώ «είμαι όντως σίγουρος ότι είναι έτσι; Μπορώ να το υπερασπιστώ;». Αυτό είναι το ουσιαστικό. Αν είμαι σίγουρος για την αλήθεια μου και μπορώ να την υπερασπιστώ, θα τη βγάλω στον κόσμο. Η θεσμική λογοκρισία, το να μου πουν οι άλλοι ότι δεν έπρεπε να κάνω το τάδε, εντάσσεται και στο διάλογο του κοινού με την τέχνη. Μπορεί κάποιος να δει κάτι και να του δημιουργήσει πολύ αρνητικά συναισθήματα και αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το έργο επιτέλεσε τον ρόλο του, αν αυτά είναι τα συναισθήματα που ήθελε ο δημιουργός να δημιουργήσει. Κανένα θέμα δεν είναι out of reach, μπορείς να μιλήσεις για τα πάντα, αλλά επανερχόμαστε στο ζήτημα του punching up και του punching down. Tο θέμα δεν καθορίζει το αστείο, είναι o καμβάς του πίνακα. Για το τι θα ζωγραφίσεις εκεί πάνω θα σε κρίνουν.

Πώς είναι η σχέση σου με το κοινό;

Είναι πολύ αγαπούληδες, πολύ γλυκάκια όλα (γέλια). Τους αγαπάω πολύ και κάπως βαυκαλίζομαι ότι μπορώ να κάνω παρέα με όλους τους ανθρώπους που γελάνε με τα αστεία μου. Είναι λίγο ελιτίστικο αυτό, γιατί αφενός θεωρώ ότι το κοινό μου, για να καταλαβαίνει τα αστεία μου, δεν είναι χαζό -είναι δεδομένο, τους βάζω IQ test στην αρχή κάθε παράστασης, τους λέω λογοπαίγνια και όσοι δε το έχουν, κόβονται (γέλια). Αφετέρου, επειδή τα αστεία μου τα έχω γράψει εγώ και όλοι κρίνουμε εξ ιδίων τα αλλότρια, αναπόδραστα θεωρώ ότι απευθύνονται σε ανθρώπους σαν κι εμένα, ότι έχουμε έναν κοινό πολιτισμό, κοινές προσλαμβάνουσες, ανησυχίες κλπ. Και γι’ αυτό τους αγαπάω πάρα πολύ.

Την περίμενες αυτή την επιτυχία;

Δεν ξέρω σε ποια επιτυχία αναφέρεσαι (γέλια). Υπάρχει ίσως μία αναγνωρισιμότητα, αλλά δεν είμαι και ο Ρουβάς. Κυκλοφορώ με τα πόδια, με τα ΜΜΜ, δε με σταματάνε στον δρόμο. Μπορεί κάποιος να με χαιρετήσει, να τον χαιρετήσω και εγώ, δεν μου δυσκολεύει τη ζωή αυτό, ίσα ίσα μου προκαλεί χαρά. Δεν έχω περάσει το όριο στο οποίο θα έρχονται έξω από το σπίτι μου με αλεξίπτωτα για να πάρουν ένα αυτόγραφο (γέλια). Υπάρχει κωμικός που έχει ξυπνήσει το πρωί, έχει κοιτάξει μπροστά στο δρόμο και είχανε γράψει κάτι, καλό, αλλά το θέμα είναι ότι ξέρουν πού μένει και αυτό είναι δύσκολο. Είμαι ένας κανονικός άνθρωπος με μία κανονική ζωή, δε νιώθω ότι έχει γίνει κάτι. Αν μέχρι την επόμενη συνέντευξη έχει γίνει αυτό, θα τα πούμε στον Λυκαβηττό με φρουρά (γέλια). Αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί.

Γενικά είσαι υπέρ, είσαι αισιόδοξο άτομο;

Δεν έχω ούτε αισιοδοξία ούτε απαισιοδοξία. Αν είσαι χρόνιος πάσχων, όπως εγώ, σου δημιουργείται μία αντίληψη ότι η κατάσταση είναι αυτή που είναι και θα γίνει ό,τι μπορεί να γίνει. Ακούγεται κάπως μίζερο γιατί δεν ενθουσιάζεσαι, έχω πολύ καιρό να ενθουσιαστώ, ίσως από φοιτητής. Αλλά λέω αυτό και είναι αυτό. Θα κάνουμε ό, τι μπορούμε και θα πάμε παρακάτω. Χρειάζεται ψυχραιμία το πράγμα.

Αυτή την ψυχραιμία τη διατηρείς μέσα στην περιρρέουσα κοινωνική κατάσταση; Πώς σου φαίνονται όλα όσα συμβαίνουν;

Σε σχέση με τις εκλογές, σοκαρίστηκα και στεναχωρήθηκα κάπως, δεν περίμενα το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου επ’ ουδενί. Έτυχε την Τετάρτη μετά τις εκλογές να φύγω για ευρωπαϊκή περιοδεία, όπου έπαιξα για κοινά Ελλήνων του εξωτερικού, ανθρώπους που έχουν φύγει πρόσφατα, ίσως πολλοί από αυτούς μόλις κάποιους μήνες πριν και ήταν όλοι σοκαρισμένοι, ίσως όμως και κάπως ανακουφισμένοι που έχουν φύγει. Οι άνθρωποι μου έλεγαν «σε ευχαριστούμε, αυτό που κάνεις για εμάς είναι πολύτιμο γιατί δεν έχουμε διαύλους επικοινωνίας και παίρνουμε μία γεύση όσων συμβαίνουν». Εκεί κάπως το είδα λίγο πιο ψύχραιμα, γιατί σκέφτηκα πως αυτή είναι η συνθήκη και το γεγονός ότι έχει αποτυπωθεί η ύπαρξη αυτού του κομματιού της κοινωνίας δε θα πρέπει να επηρεάζει το πως είμαι εγώ. Το γεγονός ότι υπάρχει ένας ακροδεξιός δεν θα πρέπει να με κάνει να σταματήσω να λέω ότι είναι ακροδεξιός. Πρέπει κάποιος να το κάνει, χωρίς να εννοώ ότι έχω θεσμικό ρόλο, αλλά θα το πω όπως θα το έλεγα στην καθημερινότητά μου, στη δουλειά μου. Λόγου χάρη, στον ηλεκτρικό στη Βικτώρια ήταν ένας μπάρμπας που έλεγε «θέλω να ακούσω μία κουβέντα στα ελληνικά» και γυρνάω και του λέω «είσαι φασίστας» στα ελληνικά (γέλια). Ή ήταν μία καψερή γυναίκα στο λεωφορείο που πήγαινε στο ”Παίδων” και άρχισε μία «που ήρθατε εδώ πέρα από δω και από κει και γιατί δεν γυρνάτε πίσω». Δεν μπόρεσα να κρατηθώ και της λέω «Εσύ από πού έχεις έρθει; Είσαι απόγονος του Περικλή;». Κάποιος πρέπει να τα πει αυτά. Για να φτάσω στο σημείο να σπάσω τη σιωπή μου σίγουρα θυμώνω, αλλά δε χάνω την ψυχραιμία μου, γιατί ο γιατρός μου έχει απαγορεύσει να τρώω ξύλο (γέλια).

Πώς βλέπεις τα πράγματα από δω και πέρα;

Γενικά δεν τα βλέπω καλά. Η ροπή είναι κακή και έρχεται και μία κλιματική κρίση κι εμείς ασχολούμαστε ακόμα με το τι κάνει ο γείτονας. Διάβασα κάπου ότι μέχρι το 2050, δηλαδή σε 27 χρόνια, η νότια Ευρώπη θα έχει ερημοποιηθεί. Στο παιδί μου, που είναι τεσσάρων, θα πρέπει τότε να πω «τη θυμάσαι αυτή τη χώρα την ωραία; Τώρα είναι έρημος. Καλή τύχη». Μας βλέπεις έτοιμους να μπορούμε να διαχειριστούμε τέτοια προβλήματα; Είναι επίσης πρόβλημα ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να συνεννοηθούμε με τους ανθρώπους που αναγκάζομαι να μπλοκάρω στο twitter. Θα πρέπει να βρούμε από κοινού μία λύση για μεγάλα προβλήματα που δεν αφορούν απλά τη γνώμη μας. Μιλάω με όλους, αλλά δεν έχω χρόνο να δώσω σε ανθρώπους που δε θέλουν να μιλήσουν.

Τα μελλοντικά σου σχέδια;

Είμαι ακριβώς στη φάση που θέλω να «σφάξω» την παράσταση που είδες. Την αγαπάω πάρα πολύ, από τις τρεις παραστάσεις που έφτιαξα νομίζω ότι είναι καλύτερη. Έχει θέματα που μου αρέσουν πολύ, έχει τα παιδιά μου και κατά τη διάρκεια αυτής της παράστασης έκανα κάποια breakthroughs, έχω αλλάξει ύφος, από εκεί που έλεγα λογοπαίγνια και μιλούσα αποσπασματικά πέρασα στο long form. Με άλλαξε αυτή παράσταση σαν κωμικό. Αλλά πρέπει να τη βιντεοσκοπήσω, να την αφήσω και να αρχίσω να γράφω καινούργια κείμενα. Σκέφτομαι μήπως κάνω ένα best of αλλά με μπάντα, μια μουσική κωμωδία. Αρχικά πρέπει να κάτσω λίγο να ξεκουραστώ, γιατί έχω κλατάρει. Η φετινή χρόνια για μένα ήταν ανεπανάληπτη, από τον Σεπτέμβρη έχω παίξει σε 30-35 πόλεις, έχω βγάλει μία ολόκληρη σεζόν στο θέατρο με sold out παραστάσεις και με κάποιες ακυρώσεις λόγω βόμβας (γέλια), αλλά γενικά ήταν πολύ πολύ γεμάτη χρόνια και είμαι πολύ χαρούμενος.

Κάτι που θα ήθελες να πεις για τη ROSA;

Είμαι σίγουρα ύπερ (πολλά γέλια).

 

Η βιντεοσκόπηση της παράστασης «Και το όνομα αυτού…» και θα γίνει στις 21 Οκτωβρίου στο “Arch live stage” στο Γκάζι.